|
VI Lại chuyện sân quần – Trong một gia đình văn minh – Xuân Tóc Đỏ nhảy vào khoa học
Ba người cùng đứng ở cửa sổ nhìn xuống sân. Bà Phó Đoan chỉ tay huyên thuyên nói: − Đấy, anh chị xem! Ba công thợ rồi đấy. Mà chỉ mới được có thế! Không biết đến đời nào mới xong một cái sân quần! (1) Văn Minh chồng nói: (2) − Dì đừng nóng ruột, vì xây một cái sân quần không phải là việc chốc lát.(3) Văn Minh vợ cũng họa theo: − Vả lại dì cháu ta có vội gì đâu? Bao giờ xong thì ta tập, ấy chỉ có thế. (4) Cái sân mới hơi hơi thành hình, vì người ta chỉ mới đổ nền bằng gạch đập vụn và tưới một vài nước bích-toong. (5) [a] Chung quanh khu vuông ấy, những cây chanh, những cây hồng, và cỏ, đều bị phạt đi, bị cuốc lên, nằm ngổn ngang bừa bộn như trong một cảnh tàn phá. Bà Phó Đoan đã phá khu vườn hoa để xây cái sân quần ấy, chẳng bởi tự lòng hâm mộ thể thao mà thôi, nhưng mà còn vì lẽ gì, cái đó đã có đấng Thượng đế biết rõ. Tuy vậy, bà cũng nói: − Ngót tám trăm bạc một cái sân, chả biết thế là rẻ hay đắt! Văn Minh vợ vội nói ngay: − Không đắt đâu, dì ạ. Dì cứ nhớ lại những lúc các hội thể thao hết diễn kịch lại quyên tiền mà có mấy cái sân quần cũng mãi chẳng xây xong... Thế mà dì cho xây cái sân này chưa đến tám trăm, tưởng cũng là rẻ. Cho rằng bà Phó Đoan làm việc ấy chỉ là vì lòng hâm mộ thể thao và yêu chuộng cô cháu, nghĩa là vợ mình, ông Văn Minh thấy cái cần nói những câu ân nghĩa để đối phó với một sự nhờ vả. Ông uốn lưỡi bảy lần trong miệng rồi mới tán: − Vả lại dẫu có đắt nữa thì cũng không nên phàn nàn. (6) Biết đâu rằng sau khi nhà này có sân quần thì cuộc đời của dì lại không bắt đầu vào một kỷ nguyên mới? Rồi nhà này sẽ biến thành một nơi tựa như một câu lạc bộ, một chỗ họp mặt, một chỗ hẹn hò của những kẻ thượng lưu trí thức trong nước để làm việc cho xã hội một ngày một tốt đẹp văn minh thêm lên! (7) Dì làm những việc ấy không những có lợi cho thanh danh của dì, nhưng mà cũng còn là săn sóc đến cái tương lai của em Phước nữa. Theo ý tôi thì trẻ con thời buổi này cần được hưởng tất cả mọi sự giáo dục mới mẻ của văn minh, được giáo huấn về xác thịt cũng như về tinh thần. Xưa kia các cụ chỉ nghĩ đến khối óc mà thôi, đó là một sự sai lầm rất lợi hại. (8) Ông ta nói thế một cách liến thoắng trôi chảy như nước suối, sốt sắng như những người không thành thực chút nào cả, đến nỗi bà Phó Đoan nghe xong, tuy chẳng hiểu quái gì, nhưng cũng thấy êm tai, và nhất là sung sướng, vì cả hai bên cùng làm khác với ý nghĩ mà lại có vẻ như hiểu rõ bụng tử tế của nhau lắm. Việc xây sân quần mà lại để cho cả xã hội văn minh thì bà có cần gì? Ba người quay vào buồng khách, ai cũng hài lòng như ai. Tự nhiên bà Phó Đoan hỏi: − Này! Cái anh chàng Xuân xem chừng cũng được việc đấy chứ? Cô cháu đáp: − Hắn thông minh lắm! Mới vào làm việc có vài ngày mà khách khứa xem ý ai cũng mến. (9) Bà Phó Đoan sung sướng mà rằng: − Số anh ta tốt lắm đấy! Ở đâu là vui vẻ đấy, thịnh vượng đấy. − Thế à! Có lẽ đúng thật! Từ hôm có hắn thì quả nhiên khách may mặc cũng có đông hơn lên. Ông cháu rể ôn tồn: (10) − Được cái mồm miệng hắn cũng nhanh nhảu. Bà Phó thêm: − Có người thì đi đến đâu chết trâu đến đấy, anh ta thì đi đến đâu cũng vui vẻ đến đấy, âu cũng là tại số. Chỉ thương hại về nỗi bồ côi sớm, chứ không thì, nếu được ăn học, tất cũng nên người như ai. Ông Văn Minh sửng sốt phản đối: − Thì sao? Dì bảo sao? Việc gì mà phàn nàn? Làm nghề nhặt ban hay giúp việc cho tiệm may thì cũng đều là giúp cho xã hội tiến bộ cả! Hắn có bồ côi như thế thì sau này có được chút danh vọng gì mới càng đáng quý. Còn những ông con quan, những ông con nhà giàu, mà sau được hiển vinh, thì còn có gì là lạ? (11) Hắn có thể tự hào là Bình dân! Bây giờ mà nói đến quý phái, trưởng giả là cổ hủ, là không đúng mốt nữa! Khắp thế giới, đâu người ta cũng chỉ coi trọng Bình dân thôi! Để chỗ cho Bình dân! Bình dân vạn tuế! (12) Nghe những câu nói ấy, bà Phó Đoan cũng thấy ông cháu rể là văn minh, tân tiến, rất xứng với chức du học sinh, tuy là không có văn bằng. Bà ôm lấy con Loulou vào lòng một cách thân yêu như ôm một người tình nhân, ngáp dài một cái, rồi nói: (13) − Bảo lại mà sao mãi không thấy! Ông Văn Minh ngửa đầu tựa thành ghế, lấy điếu thuốc lá Ăng-lê [b] thứ mười tám ra để lên miệng, oai vệ quệt diêm. Vợ ông ta để cả hai chân lên bàn − cái bàn lùn tìn tịt − đài các y như những phụ nữ tân tiến khác, và hỏi: − Quái, sao buổi chiều hôm nay chả thấy ai đến chơi thế nhỉ? − Chắc lát nữa thể nào cũng có vài người bạn tôi đến chơi đây. − Ai? Những ai hở mình? Bà Phó Đoan cũng hỏi: − Ai? Phái mới hay phái cũ? (14) Văn Minh đáp: − Anh đốc Trực Ngôn với lại Joseph Thiết, (15) với lại một vài người bạn nữa. − À! − Những người đã được tôi giới thiệu cho dì biết và muốn lại đây đáp lễ...(16) − Hay lắm! Reo thế rồi, bà Phó với tay lên cái quả điện để bấm chuông. Khi người bếp chạy lên, bà ra một cái lệnh: − Đi mua nước đá và sửa soạn đồ nước! Mở rộng cái cửa chính ra! Xích cổ mấy con chó vào một chỗ, mau lên! Cái quạt trên trần nhà quay tít làm cho những thớ lụa ở những thứ quần áo mỏng gần bằng giấy hút thuốc lá cứ mấp máy nhảy như sóng gợn một cách rất mỹ thuật trên da thịt trắng trẻo của hai phụ nữ cùng tân tiến như nhau, mặc lòng tuổi tuy có khác xa nhau. (17) Tiếng quả lắc trong đồng hồ tăng thêm sự tĩnh mịch trong gian phòng. (18) Với con chó Tây trong cánh tay, với hai con mắt mơ màng nhìn lên chiếc quạt, bà Phó Đoan có vẻ linh hồn nước Việt Nam trên đường tiến hoá và giải phóng. (19) Minh và Văn thì cứ uể oải nhọc mệt như những kẻ không bao giờ phải nhúng tay vào một việc gì nặng nhọc, mặc dầu đã bao lâu nay rồi, (20) cả hai người vẫn phải làm những công việc của tứ khoái một cách rất văn minh và vẫn cổ động suông cho chủ nghĩa bình dân. Một tiếng chuông dài kêu ran lên ngoài dàn lý làm cho bà chủ ngồi nhỏm dậy. (21) Mấy phút sau, một ông già lò dò bước vào, hai vợ chồng Minh và Văn đứng lên thì bà Phó đon đả: − Lạy cụ! Thật không ngờ hôm nay cụ Hồng lại quá bộ đến chơi với em! Cụ Hồng chưa kịp đáp đã giữ lấy ngực ho để sù sụ lên một hồi dài ghê gớm như sặc thuốc lào. (22) Tuy giữa mùa hè, cụ cũng mặc áo bông và đi giầy dạ. Cụ vào thì một bầu không khí sặc lên những mùi dầu bạc hà cũng theo cụ mà vào phòng. Trên ngực cụ có mấy cái cuống huy chương. Cặp vợ chồng Văn Minh đưa mắt nhìn nhau rất chán nản, vì cụ Hồng chính là ông bố. Xưa kia, cụ là một ông Phán. (23) [c] Sau khi hưu trí, nghiệm rằng cụ đã giúp nước phò vua trong 30 năm tròn, nhà nước bèn ân thưởng cho cụ cái Hồng lô tự thiếu khanh. [d] Cụ đã là một người dân bảo hộ trung thành, một viên chức gương mẫu, một người cha nhân từ vì sợ sệt và vâng lời con cái như một người nô lệ. (24) Cụ lại còn nghiện thuốc phiện nữa, điều ấy mới thật tỏ cụ hoàn toàn là người Việt Nam. (25) Chí bình sinh của cụ Hồng chỉ là được làm một cụ cố. Cho nên chưa 50 tuổi, cụ cũng đã làm ra vẻ già cả sắp chết: ra phố là cụ phải mặc áo bông, chưa đến mùa rét cụ đã khoác cái áo ba-đờ-xuy [e] dày sù; trước khi trả tiền cho phu xe cụ phải ôm ngực ho rũ rượi hàng năm phút và đếm nhầm một xu để phu xe tưởng cụ đã lẫn lộn; nằm dài bên khay đèn thuốc phiện, nghe ai nói chuyện cụ cũng nhắm nghiền mắt lại, nhăn mặt khẽ gắt: "Biết rồi, biết rồi, khổ lắm, nói mãi!..." mặc dầu cụ chưa hiểu đầu đuôi câu chuyện ra làm sao, mặc dầu cụ vẫn vui lòng lắng tai nghe. Cũng như nhiều người phú quý có tiền cho con sang Tây "học một cái chơi", cụ Hồng kính phục con cụ lắm. Sau những bữa cơm, cụ thường đem chuyện con giai cụ ra làm món đét-se, [f] mặc dầu con giai cụ chỉ là ông Văn Minh. Cụ cũng hơi tiu nghỉu ở chỗ con cụ không kiếm nổi mảnh văn bằng nào, nhưng khi nghe con cụ cãi rằng: "Học thức không ở văn bằng; những người như Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Vĩnh, mà khảo đến bằng, thì thành ra vô học hay sao?" thì cụ lại được yên tâm. Ngoài ra cụ lại còn kính thờ con cụ là một nhà cách mệnh trong vòng pháp luật, vì làm như Văn Minh đương làm, chính là cải cách xã hội một cách tha thiết mà có công hiệu, mà lại không sợ tù tội hay mất đầu như những đảng viên cộng sản hay Việt Nam Quốc dân đảng, những người ngu dại mưu hạnh phúc cho đồng bào mà chẳng làm cho đồng bào được biết cái gì là nhảy đầm, cái gì là y phục tối tân. (26) Ngần ấy điều kiện đã đủ khiến cụ Hồng trung thành với ông con đã Pháp du của cụ cũng như đã trung thành với nước Đại Pháp, và nhắm mắt tin theo văn minh chằng kém những người hủ lậu và ngu dốt khác, những kẻ chẳng hiểu văn minh là cái quái gì. Cụ đã xưng toa moa [g] với con, hết sức hoan nghênh đủ mọi việc và đủ mọi cử chỉ Tây Tầu của con cụ. (27) Bà Phó Đoan giơ tay cho cụ Hồng vịn mà đi vào. Sau khi rón rén ngồi xuống ghế một cách lật đật như một cụ cố chính hiệu − có thứ cố chính hiệu cũng có thứ cố giả hiệu (28) − cụ bèn hỏi: − Thế toa đến đây từ bao giờ thế hở toa? Con giai cụ đáp trống không: (29) − Lúc nãy. − Moa đi tìm toa có việc cần. Cụ via [h] nhà ta dễ sắp... về. Bây giờ tưởng đã đến lúc tìm một vị y khoa bác sĩ để trước khi cụ via chết, cụ via cũng được hưởng một chút khoa học Thái Tây... (30) Bà Phó Đoan sửng sốt hỏi: − Thưa cụ, cụ tổ nhà đau ra làm sao? Cụ Hồng lại ho khạc một hồi dài rồi mới thủng thỉnh đáp: − Nặng lắm! Bà tính: đã hơn tám mươi tuổi mà còn cứ sống mãi. Vợ Văn Minh dẩu mỏ nói: − Sống như vậy thật là trái lẽ tạo hoá. (31) Cụ Hồng phân trần: − Nên tôi mong cho cụ tôi về đi, là vì cụ tôi chết sớm ngày nào hay ngày ấy chứ cứ sống mà ăn không được ngủ không được, lúc nào cũng kêu rên, nằm đâu thì phóng uế ra đấy, thì sống mà làm gì! (32) Vả lại nếu ngộ nhỡ tôi lại chết trước cụ tôi thì có phải nhà mắc tiếng vô phúc không? (33) Nếu cụ tôi chết trước thì mới có người trông nom cho, thiên hạ mới vì tôi mà đi đưa đông, thì đám ma mới được linh đình trọng thể. (34) Bà Phó Đoan cười như trong rạp hát mà rằng: − Như vậy thì còn mời đốc-tờ [i] làm gì? − À, phải mời chứ? Thà cụ tôi chết vì đốc-tờ còn hơn không thuốc men mà chết. Mời đốc-tờ thì cũng chỉ để cho bệnh nhân chết, chứ có để chữa cho bệnh nhân sống đâu mà lo! Văn Minh dõng dạc nói: − Như vậy thì không cần những vị bác sĩ có danh tiếng cho lắm. Ông bố thêm: − Chính thế. Ta chỉ cần một ông đốc-tờ lang băm mà thôi. Toa thử xem trong đám bạn hữu cũ có anh nào mèng nhất, ít khách nhất không? Ông con ngồi xuống ghế ôm đầu nghĩ ngợi một cách nghiêm trọng như khi người ta chủ trương một cuộc mưu sát bằng khoa học, rồi nói: − Moa có một thằng bạn hiện đã mở phòng khám bệnh độ hai năm nay, cũng về nước cùng một chuyến tầu với moa. Số người chết vì hắn cũng khá nhiều. Một anh chàng lên đinh râu phải chữa bằng thuốc mán cẩn thận. Thật là một ông lang băm có danh vọng. Vợ Văn Minh hỏi: − Cái anh chàng đã toan hiếp dâm một nữ bệnh nhân ấy à? (35) Văn Minh gật đầu: − Phải đấy. Bà Phó Đoan trợn trừng hỏi dồn: − Ai? ai? ai thế? Nhưng cụ Hồng gạt phắt đi mà rằng: − Không! Không cần đến hạng người đa dâm đến bực chực hiếp bệnh nhân. Ta chỉ cần một ông thầy thuốc làm bộ, hay cho đơn thuốc mạnh, hoặc là hay khệnh khạng, là đủ giết nổi cụ via nhà ta rồi. (36) Bà Phó Đoan bàn: − Cụ tổ nhà ta đã 80 tuổi, bây giờ ta đi mời một ông đốc-tờ chuyên môn chữa những chứng bệnh cho trẻ con, thế là thượng sách. Hoặc là cụ đau dạ dày thì ta mời một bác sĩ chuyên chữa bệnh đau mắt, hoặc cụ ho suyễn thì ta mời một ông chuyên chữa bệnh giang mai... Bà ngừng một lát rồi tiếp: − Phải! Một ông cụ già 80 tuổi mà ốm thì kể cũng chẳng cần gì mà phải mời đến một ông đốc-tờ thích hiếp dâm. Cụ Hồng nhăn mặt mà rằng: − Ác một nỗi cụ tôi không biết đau ốm bệnh gì! Vợ Văn Minh lễ phép thưa lên: − Thưa ba, nếu vậy thì rất đáng lo. Nhỡ ra cụ đau tim thật mà ta lại mời nhằm một ông thầy chuyên chữa bệnh tim, hay cụ đau dạ dày mà ta lại mời đúng một ông chuyên các bệnh về dạ dày, thì chí nguy! Vừa lúc ấy, Xuân Tóc Đỏ khép nép bước vào. Nó chào mọi người thì ai cũng chỉ gật đầu qua loa, ai cũng có vẻ nghĩ ngợi. Nó ngồi né xuống một cái ghế và soi gương ngắm nghía bộ Âu phục mới may, do số tiền năm đồng của ông Phán dây thép mà nói coi là cái bổng tự nhiên. Nó vui vẻ nghĩ thầm: "Vạn tuế những người chồng mọc sừng! Ước gì ai cũng mọc sừng!" Lúc ấy bà Phó Đoan lại hỏi cụ Hồng: − Thế cụ nhà đau như thế nào? − Nhiều chứng bệnh lắm! Ho khạc, rên, suốt ngày đêm! Thế mà hỏi thì lại bảo là đau dạ dày mới quái chứ! Xuân Tóc Đỏ nhanh nhảu hỏi: − Bẩm cụ, thế bệnh nhân có khó thở, có mắc đờm không? Cụ Hồng đáp: − Dễ có. − Bẩm, thế là suyễn. Thuốc nào có vị long diên hương [j] thì khỏi. (37) − Nhưng mà lại đau cả dạ dày kia mà! Xuân Tóc Đỏ lại nhanh nhảu nói như một nhà lang chính tông: − Bẩm thế dễ bệnh nhân mắc cả hai thứ bệnh, chắc là đã có tuổi lắm. Thưa cụ, đau dạ dày là vì khí huyết tích trệ, nên ăn uống không tiêu. Hoặc có khi vì mắc phạm phòng làm cho khí bế đầy hơi, có người đau dữ dội, có người đau âm ỷ như giả cách, có khi đau từ bụng xuyên ra sau lưng. Bẩm cụ, thế bệnh nhân hay đau sau bữa cơm hay trước bữa cơm? − Hình như sau khi ăn cơm. − Thế thì trong dạ dày thiếu nước chua, vì thiếu nước chua thì hay đau lúc no, mà thừa chất chua thì hay đau lúc đói. Sau khi thấy Xuân Tóc Đỏ nói như một cái máy như thế, bà Phó Đoan và vợ chồng Văn Minh đều kinh hoàng cả lên, không còn hiểu duyên cớ vì đâu.(38) Thật là kỳ quái, không thể tưởng tượng được nữa vậy. Cụ Hồng kính cẩn hỏi Xuân: − Bẩm ngài, ngài làm gì mà giỏi về y lý như vậy thế ạ? Xuân chưa kịp đáp thì Văn Minh đã vội đứng lên đỡ lời: − Một sinh viên trường thuốc, bạn con, con quên chưa giới thiệu với ba. Xuân Tóc Đỏ không ngờ rằng, khi xưa, lúc nó ngồi đọc quảng cáo cho một hiệu thuốc vào máy phóng thanh, và ngồi trên mũi ô tô với bộ quần áo Charlot [k] và cái mặt nạ thổi loa khắp phố phường cho một "ông vua thuốc lậu" Nam Kỳ, (39) thì chính là nó đã tập đi đến khoa học, và do thế, đến sự phú quý. NGUỒN:
[chương]
VI Bản B: Số đỏ, tiểu thuyết, Vũ Trọng Phụng; Nhà in Lê Cường, Hà Nội, 1938 (mất văn bản) Bản C: Số đỏ, tiểu thuyết cười dài, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Minh Đức, Hà Nội, 1946, tr. 78-92 Bản D: Số đỏ, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Mai Lĩnh, Hà Nội, 1952, tr. 66-77. Bản E: Số đỏ, tiểu thuyết cười dài, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Minh Đức, Hà Nội, 1957, tr. 61-71. Bản F: Số đỏ, tiểu thuyết xã hội tả chân, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Mai Lĩnh, Sài Gòn, 1958, tr. 61-71 Bản G: Tuyển tập Vũ Trọng Phụng, tập III, Nxb. Văn học, Hà Nội, 1987, tr. 64-75. (1) A: Không biết đến đời kiếp nào mới xong một cái sân quần! C, D, E, F, G: Không biết đến đời nào mới xong một cái sân quần!
(2) A: Văn Minh chồng nói C, D, E, F, G: Văn Minh chồng bảo
(3) A: Dì đừng nóng ruột, xây một cái sân quần không phải là việc chốc lát. C, D, E, F, G: Dì đừng nóng ruột, vì xây một cái sân quần không phải là việc chốc lát.
(4) A: Bao giờ xong thì ta tập, chỉ có thế. C, D, E, F, G: Bao giờ xong thì ta tập, ấy chỉ có thế.
(5) A, C, D, E, F: Cái sân mới hơi hơi thành hình, vì người ta chỉ mới đổ nền bằng gạch đập vụn và tưới một vài nước bích-toong. G: Cái sân mới hơi hơi thành hình, vì người ta mới đổ nền bằng gạch đập vụn và tưới một vài nước bích-toong.
(6) A: Vả lại dù có đắt nữa thì cũng không nên phàn nàn C, D, E, F, G: Vả lại dẫu có đắt nữa thì cũng không nên phàn nàn
(7) A, C, D, F, G: Rồi nhà này sẽ biến thành một nơi tựa như một câu lạc bộ, một chỗ họp mặt, một chỗ hẹn hò của những kẻ thượng lưu trí thức trong nước để làm việc cho xã hội một ngày một tốt đẹp văn minh thêm lên! E: Rồi nhà này sẽ biến thành một nơi tựa như một câu lạc bộ, một chỗ hẹn hò của những kẻ thượng lưu trí thức trong nước để làm việc cho xã hội một ngày một tốt đẹp văn minh thêm lên!
(8) A, D, F, G: Xưa kia các cụ chỉ nghĩ đến khối óc mà thôi, đó là một sự sai lầm rất tai hại. C, E: Xưa kia các cụ chỉ nghĩ đến khối óc mà thôi, đó là một sự sai lầm rất lợi hại.
(9) A: Bà Văn Minh đáp − Hắn thông minh lắm! Mới vào làm có vài ngày mà khách khứa xem ý ai cũng mến. C, E: Cô cháu đáp − Hắn thông minh lắm! Mới vào làm việc có vài ngày mà khách khứa xem ý ai cũng mến. D, F, G: Cô cháu đáp − Hắn thông minh lắm! Mới vào làm có vài ngày mà khách khứa xem ý ai cũng mến. (10) A: Có lẽ đúng thật! Từ hôm có hắn thì quả khách may mặc cũng có đông hơn lên. Ông Văn Minh ôn tồn: C, D, E, F, G: Có lẽ đúng thật! Từ hôm có hắn thì quả nhiên khách may mặc cũng có đông hơn lên. Ông cháu rể ôn tồn:
(11) A: Hắn có bồ côi như thế thì sau này có được chút danh vọng gì mới càng đáng quý. Còn những ông con quan, những ông con nhà giàu mà sau được hiển vinh, thì có gì là lạ? C: Hắn có mồ côi như thế thì sau này có được chút danh vọng gì mới càng đáng quý. Còn những ông con quan, những ông con nhà giàu, mà sau được hiển vinh, thì còn có gì là lạ? D, F, G: Hắn có bồ côi như thế thì sau này có được chút danh vọng gì mới càng đáng quý. Còn những ông con quan, những ông con nhà giàu, mà sau được hiển vinh, thì còn có gì là lạ E: Hắn có bồ côi như thế thì sau này có được chút danh vọng gì mới càng quý. Còn những ông con quan, những ông con nhà giàu, mà sau được hiển vinh, thì còn có gì là lạ?
(12) A: Khắp thế giới, đâu người ta cũng chỉ coi trọng Bình dân thôi! Bình dân vạn tuế! Để chỗ cho Bình dân! C, D, E, F, G: Khắp thế giới, đâu người ta cũng chỉ coi trọng Bình dân thôi! Để chỗ cho Bình dân! Bình dân vạn tuế!
(13) A: Nghe những câu nói ấy, bà Phó Đoan cũng thấy ông cháu rể là văn minh tân tiến, rất xứng với cái chức du học sinh, tuy là không có văn bằng. Bà ngả mình trên ghế, ôm lấy con Loulou vào lòng một cách thân yêu như ôm một người tình nhân, ngáp dài một cái rồi nói: C, D, E, F, G: Nghe những câu nói ấy, bà Phó Đoan cũng thấy ông cháu rể là văn minh, tân tiến, rất xứng với chức du học sinh, tuy là không có văn bằng. Bà ôm lấy con Loulou vào lòng một cách thân yêu như ôm một người tình nhân, ngáp dài một cái, rồi nói:
(14) A: Ai? Mới hay cũ? C, D, E, F, G: Ai? Phái mới hay phái cũ?
(15) A: Anh đốc Trực Ngô, với anh Joseph Thiết, C, D, E, F, G: Anh đốc Trực Ngôn, với anh Joseph Thiết,
(16) A, C, D, E: Những người đã được tôi giới thiệu cho dì biết và muốn lại đây đáp lễ... F, G: Những người đã được tôi giới thiệu cho dì và muốn lại đây đáp lễ...
(17) A: Cái quạt trên trần nhà quay tít làm cho những thớ lụa của những thứ quần áo mỏng gần bằng giấy hút thuốc lá cứ mấp máy nhảy như sóng gợn một cách rất mỹ thuật trên da thịt trắng trẻo của hai phụ nữ cùng tân thời như nhau, mặc lòng tuổi tuy có khác xa nhau. C, D, E, F: Cái quạt trên trần nhà quay tít làm cho những thớ lụa ở những thứ quần áo mỏng gần bằng giấy hút thuốc lá cứ mấp máy nhảy như sóng gợn một cách rất mỹ thuật trên da thịt trắng trẻo của hai hai phụ nữ cùng tân tiến như nhau, mặc lòng tuổi tuy có khác xa nhau. G: Cái quạt trên trần nhà quay tít làm cho những thớ lụa ở những thứ quần áo mỏng gần bằng giấy hút thuốc lá cứ mấp máy nhảy như sóng gợn một cách rất mỹ thuật trên da thịt trắng trẻo của hai hai phụ nữ cùng tân tiến như nhau, mặc lòng tuy có khác xa nhau.
(18) A: Tiếng quả lắc trong đồng hồ tăng thêm sự tĩnh mịch của gian phòng. C, E: Tiếng quả lắc trong đồng hồ tăng thêm sự tĩnh mịch trong gian phòng. D, F, G: Tiếng quả lắc đồng hồ tăng thêm sự tĩnh mịch của gian phòng.
(19) A: bà Phó Đoan có vẻ là linh hồn nước Việt Nam trong đường tiến hoá và giải phóng. C, E: bà Phó Đoan có vẻ linh hồn nước Việt Nam trên đường tiến hoá và giải phóng. D, F, G: bà Phó Đoan có vẻ là linh hồn nước Việt Nam trên đường tiến hoá và giải phóng.
(20) A: Minh và Văn thì cứ uể oải nhọc mệt như những kẻ không bao giờ phải nhúng tay vào một việc gì nặng nhọc, dù đã bao lâu nay rồi, C, D, E, F, G: Minh và Văn thì cứ uể oải nhọc mệt như những kẻ không bao giờ phải nhúng tay vào một việc gì nặng nhọc, mặc dầu đã bao lâu nay rồi,
(21) A, C, D, E, F: Một tiếng chuông dài kêu ran lên ngoài dàn lý làm cho bà chủ ngồi nhỏm dậy. G: Một tiếng chuông dài kêu ran lên ngoài dàn thiên lý làm cho bà chủ ngồi nhỏm dậy.
(22) A: Cụ Hồng chưa kịp đáp đã giữ lấy ngực ho sù sụ lên một hồi dài ghê gớm như sặc thuốc lào. C, D, E, F: Cụ Hồng chưa kịp đáp đã giữ lấy ngực ho để sù sụ lên một hồi dài ghê gớm như sặc thuốc lào. G: Cụ Hồng chưa kịp đáp đã giữ lấy ngực để ho sù sụ lên một hồi dài ghê gớm như sặc thuốc lào.
(23) A: Xưa kia, cụ là ông Phán. C, D, E, F, G: A: Xưa kia, cụ là một ông Phán.
(24) A: một người cha nhân từ vì sợ sệt và vâng con cái như một người nô lệ. C, D, E, F, G: một người cha nhân từ vì sợ sệt và vâng lời con cái như một người nô lệ.
(25) A: Cụ lại còn nghiện thuốc phiện nữa, điều ấy mới thật tỏ cụ là người Việt Nam hoàn toàn. C, D, E, F: Cụ lại còn nghiện thuốc phiện nữa, điều ấy mới thật tỏ cụ hoàn toàn là người Việt Nam. G: Cụ lại còn nghiện thuốc phiện nữa, điều ấy mới thật tỏ ra cụ hoàn toàn là người Việt Nam.
(26) A, D: Ngoài ra cụ lại còn kính thờ con cụ ở chỗ con cụ là một nhà cách mệnh trong vòng pháp luật, vì làm như Văn Minh đương làm, chính là cải cách xã hội một cách tha thiết mà có công hiệu, mà lại không sợ tù tội hay mất đầu như những đảng viên cộng sản hay Việt Nam Quốc dân đảng, những người ngu dại mưu hạnh phúc cho đồng bào mà chẳng làm cho đồng bào được biết cái gì là nhảy đầm, cái gì là y phục tối tân. C: Ngoài ra cụ lại còn kính thờ con cụ là một nhà cách mệnh trong vòng pháp luật, vì làm như Văn Minh đương làm, chính là cải cách xã hội một cách tha thiết mà có công hiệu, mà lại không sợ tù tội hay mất đầu như những đảng viên cộng sản hay Việt Nam Quốc dân đảng, những người ngu dại mưu hạnh phúc cho đồng bào mà chẳng làm cho đồng bào được biết cái gì là nhảy đầm, cái gì là y phục tối tân. F, G: Ngoài ra cụ lại còn kính thờ con cụ ở chỗ con cụ là một nhà cách mệnh trong vòng pháp luật, vì làm như Văn Minh đương làm, chính là cải cách xã hội một cách tha thiết mà có công hiệu, mà lại không sợ tù tội hay mất đầu như những nhà cách mạng, những người ngu dại mưu hạnh phúc cho đồng bào mà chẳng làm cho đồng bào được biết cái gì là nhảy đầm, cái gì là y phục tối tân.
(27) A: Cụ đã xưng toa moa với con, hết sức hoan nghênh đủ mọi việc và mọi cử chỉ Tây Tầu của con cụ. C, D, E, F, G: Cụ đã xưng toa moa với con, hết sức hoan nghênh đủ mọi việc và đủ mọi cử chỉ Tây Tầu của con cụ.
(28) A: có thứ cố chính hiệu cũng như thứ cố giả hiệu C, E: có thứ cố chính hiệu, cũng có thứ cố giả hiệu D, F, G: có thứ cố chính hiệu cũng như có thứ giả hiệu
(29) A: Minh đáp trống không: C, D, E, F, G: Con giai cụ đáp trống không:
(30) A: Bây giờ tưởng đã đến lúc cần tìm một vị bác sĩ để trước khi cụ via chết, cụ via cũng được hưởng một chút khoa học Thái Tây. C, D, E, F, G: Bây giờ tưởng đã đến lúc tìm một vị y khoa bác sĩ để trước khi cụ via chết, cụ via cũng được hưởng một chút khoa học Thái Tây.
(31) A: Sống như vậy thì thật là trái lẽ tạo hoá. C, D, E, F, G: Sống như vậy thật là trái lẽ tạo hoá.
(32) A: Nếu tôi mong cho cụ tôi chết là vì cụ tôi chết sớm ngày nào hay ngày ấy, chứ cứ sống mà ăn không được ngủ không được, lúc nào cũng kêu rên, nằm đâu thì phóng uế ra đấy, thì sống mà làm gì! C, E: Nên tôi mong cho cụ tôi về đi, là vì cụ tôi chết sớm ngày nào hay ngày ấy, chứ cứ sống mà ăn không được, ngủ không được, lúc nào cũng kêu rên, nằm đâu thì phóng uế ra đấy, thì sống mà làm gì! D, F: Nếu tôi mong cho cụ tôi về đi, là vì cụ tôi chết sớm ngày nào hay ngày ấy, chứ cứ sống mà ăn không được, ngủ không được, lúc nào cũng kêu rên, nằm đâu thì phóng uế ra đấy, thì sống mà làm gì! G: Nên tôi mong cho cụ tôi về đi, là vì cụ tôi chết sớm ngày nào hay ngày ấy, chứ sống mà ăn không được, ngủ không được, lúc nào cũng kêu rên, nằm đâu thì phóng uế ra đấy, thì sống mà làm gì!
(33) A, D, F: Vả lại nếu ngộ nhỡ tôi lại chết trước cụ tôi thì có phải nhà sẽ mắc tiếng vô phúc không? C, E: Vả lại nếu ngộ nhỡ tôi lại chết trước cụ tôi thì có phải nhà mắc tiếng vô phúc không? G: Vả lại nếu ngộ nhỡ tôi lại chết trước cụ tôi thì có phải nhà sẽ mắc phải tiếng vô phúc không?
(34) A: Nếu cụ tôi chết trước tôi thì mới có người trông nom cho, thiên hạ mới vì tôi mà đi đưa đông, thì đám ma mới được linh đình trọng thể. C, D, E, F, G: Nếu cụ tôi chết trước thì mới có người trông nom cho, thiên hạ mới vì tôi mà đi đưa đông, thì đám ma mới được linh đình trọng thể.
(35) A, C, E: Cái anh chàng đã toan hiếp dâm một nữ bệnh nhân ấy à? D, F, G: Cái anh chàng đã toan làm hại đời một nữ bệnh nhân ấy à?
(36) A, C, E: Nhưng cụ Hồng gạt phắt đi mà rằng: − Không! Không cần đến hạng người đa dâm đến bực chực hiếp bệnh nhân. Ta chỉ cần một ông thầy thuốc làm bộ, hay cho đơn thuốc mạnh, hoặc là hay khệnh khạng, là đủ giết nổi cụ via nhà ta rồi. D, F, G: Nhưng cụ Hồng gạt phắt đi mà rằng: −……... Ta chỉ cần một ông thầy thuốc làm bộ, hay cho đơn thuốc mạnh, hoặc là hay khệnh khạng, là đủ giết nổi cụ via nhà ta rồi.
(37) A: Bẩm, thế là suyễn. Có vị long diên hương thì khỏi. C, D, E, F, G: Bẩm, thế là suyễn. Thuốc nào có vị long diên hương thì khỏi.
(38) A: Sau khi thấy Xuân Tóc Đỏ nói như một cái máy như thế, bà Phó Đoan và vợ chồng Văn Minh đều kinh hoàng cả lên, không còn hiểu tại sao... C, E: Sau khi thấy Xuân Tóc Đỏ nói như một cái máy như thế, bà Phó Đoan và vợ chồng Văn Minh đều kinh hoàng cả lên, không còn hiểu duyên cớ vì đâu. D, F, G: Sau khi thấy Xuân Tóc Đỏ nói như một cái máy như thế, bà Phó Đoan và vợ chồng Văn Minh đều kinh hoàng cả lên, không còn hiểu nguyên cớ vì đâu.
(39) A: lúc nó ngồi đọc quảng cáo cho một hiệu thuốc vào máy phóng thanh, và ngồi trên mũi ô tô thổi loa khắp phố phường với một bộ quần áo Charlot và cái mặt nạ cho một "ông vua thuốc lậu" Nam Kỳ, C, D, E, F: lúc nó ngồi đọc quảng cáo cho một hiệu thuốc vào máy phóng thanh, và ngồi trên mũi ô tô với một bộ quần áo Charlot và cái mặt nạ, thổi loa khắp phố phường cho một "ông vua thuốc lậu" Nam Kỳ, G: lúc nó ngồi đọc quảng cáo cho một hiệu thuốc vào phóng thanh, và ngồi trên mũi ô tô với một bộ quần áo Charlot và cái mặt nạ, thổi loa khắp phố phường cho một "ông vua thuốc lậu" Nam Kỳ, [a] bích-toong (phỏng âm chữ Pháp béton): bê-tông (vật liệu xây dựng chế tạo từ hỗn hợp xi-măng, cát, đá sỏi và nước, đúc vào khuôn)
[b] Ăng-lê (phỏng âm chữ Pháp anglais): của Anh; ở đây là thuốc lá Anh (cigarette anglaise)
[c] Phán: gọi tắt “phán sự”, từ thường dùng để gọi thuộc viên tại các công sở (theo Đào Duy Anh: Hán-Việt từ điển, 1932);
[d] Hồng lô tự thiếu khanh: chức quan triều Nguyễn thuộc hàng chánh ngũ phẩm (theo Đào Duy Anh: Hán-Việt từ điển, 1932); tuy nhiên đối với nhân vật trong truyện, đây là một hư hàm, không phải một chức vụ.
[e] ba-đờ-xuy (phỏng âm chữ Pháp par-dessus): thứ áo ấm mặc ngoài, thường may bằng dạ, có nhiều lướp lót, khá dày.
[f] đét-se (phỏng âm chữ Pháp dessert): món ăn tráng miệng sau bữa cơm.
[g] xưng toa-moa (phỏng âm chữ Pháp toi-moi): xưng hô thân mật theo cách người Pháp, tương tự “mày-tao”, “anh-tôi”
[h] via (phỏng âm chữ Pháp vieux): người già (“đây chỉ ông bố già, giọng riễu cợt, vô lễ”, − chú thích của bản Minh Đức, 1957)
[i] đốc-tờ (phỏng âm chữ Pháp docteur): bác sĩ, thầy thuốc.
[j] long diên hương (tiếng Anh: Ambergris), một chất sáp màu xám được tạo ra trong ruột cá voi, được dùng để sản xuất một số loại nước hoa.
[k] Charlot: tức “vua hề Charlot”, họ tên thật Charles Spencer Chaplin (1899-1977), người Anh, thường được biết đến với tên Charlie Chaplin, một trong những diễn viên và đạo diễn nổi tiếng ở thời kỳ đầu của Holywood và điện ảnh Mỹ.
|