|
XX Xuân Tóc Đỏ cứu quốc – Xuân Tóc Đỏ vĩ nhân – Nỗi buồn của ông bố vợ không bị đấm
Tuy giá vé vào cửa là 3$ hạng bét, số công chúng, buổi sáng hôm ấy, cũng trên ba nghìn. (1) Sân quần Rollandes-Carreau của Hà Thành bữa ấy thật đã ghi được một chỗ rẽ ngoặt cho lịch sử thể thao. (2) Người ta đồn rằng có rất nhiều ngưòi hâm mộ, vì đến chậm, không mua được vé, bèn hoá ra phẫn uất và chết một cách rất thể thao, nghĩa là tự tử dần dần bằng thuốc phiện không có dấm thanh, hút vào phổi. Cụ cố Hồng, ông Văn Minh, bà Phó Ðoan, ông TYPN, và nhiều người khác, đều đã chán nản lắm, vì bà Văn Minh đã đại bại về giải quần vợt phụ nữ bản xứ. Tuyết cố làm cho ông bố đỡ buồn, kêu rằng cái phần danh dự của gia đình cũng còn có cơ cứu chữa được, vì mọi người còn hy vọng vào Xuân. Lúc ấy, trên sân quần đương có hai cô đầm đương tranh cái giải vô địch phụ nữ Pháp nên những người của hiệu Âu Hóa đứng xem cũng không sốt sắng mấy. (3) Trên khán đài, ngồi giữa những vị quan chức văn võ cao cấp của ba chính phủ, công chúng thấy rõ, từ trái sang phải: quan Toàn quyền, quan Thống sứ, đức Vua nước nhà, và S. M. Prajadophick, Vua Xiêm. (4) Tuy vận Âu phục, Vua Xiêm cũng đội cái mũ bản xứ bằng kim ngân châu bảo, trông như một cái tháp cao, vì nó có đến chín từng gác, cứ lên cao thì lại nhỏ lại, một thứ biểu tượng của cái nước có một triệu con voi. (5) Ðằng sau nhà Vua, một viên quan hầu Ðức và một viên quan hầu Nhật, tỏ rằng nước Xiêm đương tiến bộ mạnh mẽ trên đường tự lập. Và nhà tài tử Luang Brabahol, cũng ngồi sau đấy (quán quân quần vợt Xiêm La), tỏ rằng đấng thiếu quân của nước triệu tượng cũng sẵn lòng khuyến miễn thể thao. (6) Lại nữa, nếu ai tinh ý thì cũng thấy rằng mấy ông trị sự Tổng cục thể thao Bắc Kỳ lúc ấy đương lo sốt vó, đương hoá điên hoá cuồng, vì giờ tranh đấu cái giải chung kết đã sắp đến rồi mà vẫn chưa thấy mặt hai nhà quán quân cũ, Hải và Thụ, ở sân! Làm thế nào bây giờ? Tổng cục đã phái rất nhiều người đi sạo sục khắp bốn phương trời, để họ phải lục lọi cho ra hai ông quán quân bí mật ấy, nhưng vô hiệu quả! (7) Chính gia đình của hai ông cũng kêu không biết hai ông đi đâu từ đêm hôm trước... Làng thể thao nhôn nhao lên, kẻ ngạc nhiên sửng sốt, người lo sợ kinh hoàng. (8) Không ai biết rằng lúc ấy, hai ngài vẫn còn nằm trên cái sàn lim có nhiều rệp ở căn phòng đề-bô của nhà Sécurité. [a] Chính sở mật thám mà cũng lại không biết nốt, vì có bao nhiêu nhân viên đều chia nhau đi hộ giá ngoài phố cả, người ta chưa có người và chưa đủ thì giờ xét căn cước và hỏi cung hai kẻ bị bắt kia nữa! Và Tổng cục kết luận rằng: đó chính là một sự phá hoẵng, một cuộc phản trắc, một vố chơi xỏ lại Tổng cục, cũng như cái thói, cái thông bệnh của những nhà thể thao có danh tiếng xưa nay. Sau cùng, Tổng cục đành phải cứu chữa sự sai hẹn của mình trước công chúng, trước ba chính phủ, bằng cách mời nhà quán quân quần vợt Xiêm La Luang Prabahol ra thử tài với Xuân Tóc Ðỏ. (9) Tiếng nói vừa vang lên, công chúng vỗ tay hoan nghênh tức khắc. (10) Vì rằng tài nghệ của Hải, Thụ và Xuân, thì người ta đã nhiều lần được mục kích rồi. Nhưng thiên hạ chưa ai được biết cái tài của Luang Prabahol, nhà quán quân Xiêm La! Công chúng Pháp Nam lại còn được rất hài lòng vì cho rằng sự Tổng cục không đề cử Hải và Thụ mà lại chỉ cắt Xuân là một người chưa chiếm quán quân nào, thì đó chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo vậy. (11) Cho nên ta không cần phải xét đến cái sung sướng của Văn Minh, ông bầu, khi ông này được ban trị sự của Tổng cục trịnh trọng nói rằng người của ông được đại diện cho Hà Thành để giữ cái danh dự cho tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm. (12) Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi. Thật là một tiếng sét, vì sự thua kém của tài tử Vọng Các là rõ rệt quá, và ở set đầu, Xuân Hà Thành được 6-1. Ðức Vua nước nhà, quan Toàn quyền và quan Thống sứ cũng đều băn khoăn lắm, (13) vì nếu Ðông Pháp nhân đó mà được danh tiếng về mặt thể thao thì, đối lại, về mặt ngoại giao có thể rầy rà, lôi thôi. Than ôi! Ðó là cái lợi hại thiên nhiên, đích đáng của mọi sự trên cái thế gian này! Ðến set thứ nhì, công chúng thấy Xuân đánh uể oải hình như chấp bên địch. Ông bầu Văn Minh rất lấy làm lo. Kết quả 5-7. Những người không nông nổi thì đều hiểu ngay đó là Xuân để dành sức. (14) Mấy giơ đầu ở set [b] thứ ba tỏ rằng hai bên cùng găng hết sức. (15) Tuy Luang Prabahol đã trổ ra hết tài năng mà cũng không lấn át được Xuân. Ðến lúc trọng tài kêu 5-30, (16) trông tài tử của mình đã nắm phần thua, vua Xiêm tức thì lôi trong túi áo bào ra cái bản đồ Ấn Ðộ Chi Na [c] đã do chính phủ Xiêm vẽ lại, tức là bản đồ nước Xiêm cũ có bờ cõi ở núi Hoành Sơn. Ngài ngắm nghía cái bản đồ mà không nhìn ra cuộc đấu nữa. Viên quan hầu Ðức và viên quan hầu Nhật đều cùng ghé tâu một cách thì thào “La guerre! La guerre!” . [d] Dưới sân, đám công chúng Pháp Nam ngây thơ, vô lo vô lự, vẫn vỗ tay rầm rộ để ủng hộ Xuân. Viên trọng tài luôn miệng hô: − Ca răng! Ca răng ta! A văng ta séc vít! A văng ta đờ o! [e] Sự hồi hộp của mọi người là không thể tả được. Cho nên đám bách tính quần dân kia không biết rằng giữa lúc ấy, đức Vua nước nhà, quan Toàn quyền và quan Thống sứ đã đưa mắt nhìn nhau... Rồi ông giám đốc chính trị Ðông Dương sau khi ghé tai nghe một hiệu lệnh của quan Toàn quyền, tức thì bỏ khán đài chạy xuống sân đi tìm ông bầu của Xuân Tóc Ðỏ. (17) Văn Minh rất cảm động khi thấy vị thượng quan ấy của chính phủ mời mình ra một chỗ vắng, hấp tấp rỉ tai đại khái như thế này: − Chính phủ Bảo hộ và chính phủ Nam triều cử bản chức tới nhờ ngài một việc tối hệ trọng, có quan hệ mật thiết đến vận mệnh của đất nước. Nghĩa là bản chức yêu cầu ngài bảo ngay tài tử của ngài phải nhường, phải thua nhà vô địch Xiêm ngay đi! (18) Tuy mất cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù cho bằng những cái khác một cách rất hậu hĩ! (19) Ông bầu Văn Minh còn đương ngạc nhiên há mồm ra, thì vị quan to lại tiếp luôn: − Ngài cứ biết nghe đi đã! Cái việc này rất là khẩn cấp, cái thời giờ là rất ngắn ngủi! Nếu An Nam mà được Xiêm La về quần vợt thì thế nào cũng có nạn chiến tranh! Chính phủ Pháp chủ trương hoà bình, các ngài phải trông gương đó mà tránh cho bách tính lương dân cái nạn núi xương sông máu! Thôi, chốc nữa ta sẽ nói chuyện nhiều. Bởi thế, giữa lúc công chúng reo ô reo a huyên náo cả một góc trời, giữa lúc viên trọng tài kêu Ca-răng, ca-tăng-ta, đờ-o, séc vít, thì thừa lúc Xuân Tóc Ðỏ quay về với đứa trẻ nhặt bóng, ông bầu Văn Minh liền thất thanh khẽ bảo nó: − Thua đi! Nhường đi! Ðược thì chết! Chiến tranh! Công chúng đương hồi hộp vì 7-7, 7-8, đương mong rữ cho Hà thành thì sự không ngờ, quả cuối cùng mà Xuân lốp [f] một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí, rồi rơi vào hàng rào găng! (20) Kết quả thảm khốc 7-9 ấy đã làm cho mấy nghìn con người la ó rầm rĩ để tỏ sự thất vọng công cộng. Nhưng... một hồi kèn La Marseillaise [g] đã nổi lên mừng nhà vô địch Xiêm La, và kết liễu cuộc vui, và để các đức Vua và quý quan của ba chính phủ về sở Toàn quyền. Khi đoàn xe hơi có cờ lần lượt đi rồi, công chúng còn đứng lại, đông nghìn nghịt, tốp này định chia buồn với Xuân, tốp kia định trách cứ Xuân. Lại có một đám người hô đả đảo Xuân Tóc Ðỏ nữa. (21) Cụ Hồng, Tuyết, bà Phó Ðoan, bà Văn Minh, lúc ấy thất vọng vô cùng. Những nhà chụp ảnh vây quanh Xuân để chụp ảnh, những ông phóng viên các báo định họp nhau chất vấn cái thái độ của Xuân, vì mọi người rất lấy làm ngờ vực cái giơ cuối cùng. Quả ban ấy có phải là để nhường nhịn không? Sao tài tử Xuân, giáo sư quần vợt, mà lại đến nỗi... quốc sỉ như thế? Chỗ này chỗ kia, thấy những lời hò hét vang lên: − Quốc sỉ! Về nhà bò! Ði về nhà bò! Có một vài người Pháp cũng kêu to: − A bas Xuân! A bas Xuân! Des explications! [h] Thấy ở tình thế hiểm nghèo, ông bầu Văn Minh bèn cùng Xuân Tóc Ðỏ trèo lên nóc cái xe hơi của bà Phó Ðoan, rồi Xuân Tóc Ðỏ cứ việc lắng nghe ông bầu của nó nhắc mà diễn thuyết trước cái đám công chúng mấy nghìn người hung hăng ấy. Nhưng ông bầu lúc ấy đã say sưa về cái việc hệ trọng của mình lắm, bèn nói trước đã: − Xuân thua không phải bởi vô tài! Chắc thiên hạ đã mục kích rất rõ. Vậy xin thiên hạ hãy bình tĩnh nghe tại sao người của tôi phải thua. (22) Nói xong, ông lại thấy mình và Xuân là to. Cho nên công chúng thấy Xuân Tóc Ðỏ có cái giọng trịch thượng của một bậc vĩ nhân như thế này: − Hỡi công chúng! Mi chưa hiểu rõ những lẽ cực kỳ to tát nó khiến ta phải đành nhường giải cho nhà vô địch Xiêm La! Quần chúng nông nổi ơi! Mi đã biết đâu cái lòng hy sinh cao thượng vô cùng (nó vỗ vào ngực) nó khiến ta phải chối từ danh vọng riêng của ta đi, để góp một phần vào sự tiến bộ trong trật tự và hoà bình của tổ quốc! Giữa cái giờ rất nghiêm trọng này, điều cốt yếu của người xả thân cứu nước không phải là chỉ nghĩ đến mình, nghĩa là không phải là cốt được một ván đánh quần, nhưng mà là cốt giữ cái mối thiện cảm của một nước lân bang (nó đấm tay xuống không khí). Chính phủ Pháp cũng như toàn thể quốc dân Pháp, đã bao nhiêu năm nay, vẫn chủ trương và cố duy trì nền hoà bình cho thế giới! Nếu vô tình mà gây hận, nếu thí dụ có cuộc Việt-Xiêm xung đột, thì cái phần thắng bại tuy chưa ai biết, nhưng mà điều chắc chắn, là nó sẽ lôi cuốn cả thế giới vào nạn can qua! (23) Cho nên ngày hôm nay, ta tỉ thí không phải tranh nhau cái thua được ở một quả quần. Ta chỉ phụng sự công cuộc ngoại giao của chính phủ mà thôi! Ta (nó giơ cao tay lên) không muốn cho hàng vạn mạng người làm mồi cho binh đao, mắc lừa bọn buôn súng (nó đập tay xuống)! Hỡi quần chúng! Mi không hiểu gì, mi oán ta! Ta vẫn yêu quý mi mặc lòng mi chẳng rõ lòng ta!... Thôi giải tán đi, và cứ việc an cư lạc nghiệp trong hoà bình và trật tự! Ta không dám tự phụ là bậc anh hùng cứu quốc, nhưng ta đã tránh cho mi nạn chiến tranh rồi! Hoà bình vạn tuế! Hội Quốc liên vạn tuế! Với cái hùng biện của một người đã thổi loa cho những hiệu thuốc lậu, với cái tự nhiên của một anh lính cờ chạy hiệu rạp hát, lại được ông Văn Minh vặn đĩa kèn, Xuân Tóc Ðỏ đã chinh phục quần chúng như một nhà chính trị đại tài của Tây phương. Mấy nghìn người bị gọi là mi, không những đã chẳng tức giận chút nào, lại còn vô cùng cảm phục, cho rằng người ta “phải thế nào” người ta mới dám ngôn luận tự do như thế! Cho nên Xuân Tóc Ðỏ diễn thuyết vừa xong, tiếng vỗ tay của nhân dân ran lên như mưa rào! Một lần nữa, cái đạo binh các ông thợ ảnh lại xông đến gần nó... Thế rồi, ở chỗ kia ở chỗ này, thiên hạ sốt sắng hoan hô: − Xuân Tóc Ðỏ vạn tuế! Sự đại bại vạn tuế! Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhảy xuống đất, lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân của nó mở máy chạy, để lại cái đám công chúng mấy nghìn người bùi ngùi và cảm động. Khi bước vào nhà, thấy cụ bà đương ngồi bổ cau như một người ngu si không biết rằng trong xã hội vừa có một sự can hệ đáng chép vào lịch sử, cụ cố Hồng quên cả ho khạc, sấn sổ hỏi vặn bà vợ hủ lậu: − Bà đã biết chưa? Bà đã biết chàng rể út của tôi chưa? Bây giờ ấy à? Tôi chỉ còn lo rằng xưa kia con Tuyết chưa bậy bạ cho đủ dùng với nó! (24) Cụ bà vẫn còn ngây ngô hỏi như một người không hợp thời chính hiệu: (25) − Thế nàng dâu ông được hay là thua? Thằng con rể út ông được hay là thua? Cụ cố Hồng bĩu mồm mà rằng: (26) − Thua! Nhưng mà có năm bảy thứ thua! Nó đã thua một cách đắc thắng, một cách vinh hiển! Thưa bà, xin bà làm ơn mắng tôi nữa đi! Con rể út của bà, bà có hiểu không, bây giờ nghiễm nhiên là bậc vĩ nhân, một vị anh hùng cứu quốc! (27) Cụ bà không được hỏi thêm gì nữa. Cả bọn đi xem đã kéo nhau về nhà. Tuyết bắt đầu nhìn mọi người bằng cặp mắt khinh bỉ! Bà Phó Ðoan cứ nhảy nhảy như một con choi choi! (28) Ông TYPN ngồi ngay xuống để thay giày cho Xuân Tóc Ðỏ một cách nịnh thần và nô lệ. Cậu Phước không “em chã” nữa. Bác sĩ Trực Ngôn chúc mừng ngay cụ bà: − Thưa cụ, tôi xin có lời trân trọng chúc mừng cụ và cặp uyên ương. Ông bầu Văn Minh đỡ lời ngay: − Vâng, việc ấy dự định đã từ lâu lắm. Riêng về cụ Hồng, thì cụ lên nằm gọn ngay giữa sập để hỏi đến cái bổn phận phải làm của thằng bồi tiêm. Trong khi cụ rất hăng hái, rất có vẻ cũng thể thao, cụ nghĩ đến vỡ đầu về câu “bố vợ phải đấm” mà cổ nhân đã nói một cách bí hiểm để cho không ai hiểu được sự tích... [i] Thật vậy, ở địa vị cụ bây giờ, tất phải vênh váo cái mặt thì mới khỏi mang tiếng là bất hợp thời trang. Nhưng muốn vênh mặt, tất nhiên trước hết phải bị đấm đã. (29) Ai? Cụ bâng khuâng tự hỏi: Phải, ai đấm vào mặt mình bây giờ? Cụ đánh ba cái dấu hỏi vào đấy. Thật là một vấn đề mà thời gian và tương lai mới có thể giải quyết được. Cho nên cụ bực dọc vô cùng. Đã toan nhắm nghiền mắt lại. (30) Nhưng cụ lại phải mở to hai mắt, vì ngoài cửa thấy tiếng xe hơi đỗ, rồi tiếng giầy lộp cộp vang lên. Mọi người nhìn ra và hoảng hốt nữa, vì người bước vào là một ông Tây ăn mặc lễ phục rất uy nghi kiểu nhà binh, có lon ở cổ tay và có gươm đeo ở thắt lưng kim tuyến. Ông Tây ấy, nói tiếng ta như Tây lai, lễ phép chào cả bọn rồi hỏi: − Thưa các bà, thưa các ông, bản chức muốn được nói chuyện với nhà tài tử quần vợt Xuân và ông bầu... Văn Minh chạy ra cúi đầu chào và ra hiệu cho Xuân đứng lên. Ông Tây dõng dạc nói: − Thưa hai ngài, bản chức là quan hầu của quan Toàn quyền vâng mệnh ngài đến quý xá đây, nói cho hai ngài biết rằng vì cái lòng hy sinh cao quý của các ngài, đã thua nhà vô địch nước Xiêm, cho nên chính phủ đã đặc biệt ân thưởng cho hai ngài hai cái đệ ngũ đẳng Bắc đẩu bội tinh! [j] Cụ cố Hồng ngồi nhỏm ngay lên, trịnh trọng gọi gia nhân: − Bay đâu! Bày hương án! Vị quan to giơ tay ngăn: − Xin lỗi! Ðó mới là một tin chắc chắn của nhà nước nhưng chính phủ chưa kịp thảo nghị định thì chưa cần có hương án. Hãy xin hai ngài chờ đợi hai hôm nữa. (31) Bản chức lại có bổn phận thông báo bằng miệng với hai ngài rằng ân huệ của chính phủ chẳng phải chỉ có thế mà thôi. Triều đình Huế và chính phủ Vọng Các [k] lại có cái mỹ ý dành cho hai ngài hai thứ huy chương để hai ngài, nếu muốn thì có thể xin được ngay cho thân nhân. (32) Ấy là một cái Long bội tinh và một cái Tiết hạnh khả phong Xiêm La. [l] Lại nữa, quan giám đốc chính trị Ðông Pháp có ý mời hai ngài đến tối hôm nay thì lên xơi cơm với ngài, (33) vì ngài cho rằng nếu được chuyện trò thân mật với hai ngài thì ngài sẽ vui vẻ lắm. Xuân Tóc Ðỏ cúi đầu rất thấp: − Chúng tôi rất được hân hạnh. Văn Minh cúi đầu nói: − Bẩm quan lớn, hai chúng tôi đội ơn chính phủ vô cùng! Ông quan hầu lại dặn: − Vậy đến tối thế nào cũng mời hai ngài lên xơi cơm thân mật với quan giám đốc chính trị để nhận Bắc đẩu bội tinh và xin những vinh quang cho người nhà. Hai ngài sửa soạn ngay cho để chính phủ Pháp chuyển sang Nam triều và Xiêm triều. Bản chức cũng xin có lời mừng hai ngài và xin tạm biệt để về soái phủ. (34) Ông bầu và nhà tài tử tiễn ông quan to ấy ra đến chỗ xe. Khi chiếc ô tô đồ sộ có cờ tam tài chạy rồi, Xuân và Văn Minh quay về sung sướng đến không nói được nữa. Cụ Hồng đứng lên, cao lên khênh giữa sập, tuyên bố: − Thưa các bà, các ông, ngày hôm nay vui vẻ, tôi xin có lời trân trọng nói để các quý vị biết rằng vợ chồng tôi đã nhận lời gả con gái út chúng tôi là Tuyết cho ông Xuân! Trừ bà Phó Ðoan, ai cũng vỗ tay một cách thành thực. Văn Minh đến bắt tay ông bố một cách thân mật mà rằng: − Toa tốt lắm. Ðể tối hôm nay, lên ăn cơm trên quan giám đốc, moa sẽ xin chính phủ cho toa cái Long bội tinh. Cụ cố Hồng bèn bá cổ ông con để hôn, rồi đáp: − Cảm ơn vô cùng! Hân hạnh đặc biệt! Toa ăn ở đến thế với moa thì quý hoá lắm! Nhìn thấy mặt bà Phó Ðoan sưng sỉa như một vị quả phụ thủ tiết bị bạc tình, Xuân Tóc Ðỏ cũng nói với mọi người: − Còn tôi thì, vì lẽ thấy bà bạn gái của tôi đây kia là người đức hạnh, lại có công xây ra sân quần để hâm mộ thể thao và nhất là có cảm tình với chúng tôi, lại đã bấm bụng thủ tiết với hai đời chồng, nên tôi xin nói trước rằng tôi sẽ xin chính phủ Xiêm cho bà cái bảng Tiết hạnh khả phong Xiêm La! Nói xong nó hỏi nhạc phủ nó: (35) − Thưa ba, con định như thế liệu có phải không? Không những cụ Hồng mà thôi, ngần ấy người vỗ tay reo lên: − Ðược lắm! Ðích đáng lắm! Bà Phó Ðoan cảm động đến nỗi đỏ bừng cả mặt hình như xấu hổ. Bà chỉ muốn nhảy ngay lên hôn người nhân tình đáng yêu và bí mật ấy, nhưng vì đã được tiết hạnh khả phong rồi, nên không dám, ý hẳn nghĩ rằng phải từ đây lập tức bắt đầu treo gương sáng cho các bạn gái soi chung. (36) Tuyết đã bất đắc dĩ chạy vào ẩn sau một tấm bình phong để làm ra vẻ hổ thẹn về sự hôn nhân một cách thành thực. (37) Cụ phán bà ngồi dưới chân cụ ông, tuy vậy cũng cứ cắm mặt xuống, hối hận về cái tội tày đình đã trót mắng mỏ con giai, chê trách con gái, và khinh bỉ ông Xuân bội tình. Còn cụ ông thì cụ đã nằm xuống kéo điếu thuốc phiện thứ chín mươi sáu, và nghĩ cách để được bị đấm nữa mới thật là mãn nguyện. (38) Những người ngồi đấy chưa ai kịp chúc mừng câu nào thì đã lại thấy một chuỗi người nữa bước vào, ai cũng vui vẻ lắm. Ðó là hai thầy cảnh sát Min-Ðơ và Min-Toa, ông Victor Ban, sư cụ Tăng Phú chùa Bà Banh, ông thầy số, cậu Tú Tân, ông Phán mọc sừng, bà TYPN. Rồi thấy những câu văn hoa, mạnh mẽ, lấy những tư cách sẽ nói dưới đây để chúc mừng... − Tôi xin thay mặt các ông chủ khách sạn, đến chúc mừng... − Chúng tôi đại diện cảnh sát giới, đến có lời chia vui... − Bần tăng xin nhân danh đức Phật Tổ đến ban phúc lộc thọ cho... − Chúng tôi mạn phép thay mặt chị em phụ nữ... (39) Duy có ông Phán giây thép là chúc mừng một cách có đặc sắc nhất, tuy rằng ông chỉ thì thào vào tai Xuân: − Tôi xin thay mặt các người chồng mọc sừng, chúc cho ông có được vợ trinh tiết. Sự chúc tụng tuy có vui tai thật, nhưng quá đa thì cũng hóa nhàm.(40) Cho nên cụ cố Hồng tuy cứ nằm một cách lão giả an chi mà cũng phải điếc cả tai, sốt cả ruột. Nào cụ còn thiết gì chúc mừng với ca tụng nữa! Giá ai đấm cho cụ một cái thì cụ sung sướng biết bao! (41) Cụ đến lúc ấy rồi mà không được vênh váo thì giận thật! Thế mà nào đã hết cho đâu! Than ôi, đây kia lại một vị quý khách! Ông này vận quốc phục, ngực tinh những kim khánh và mề đay... Lạ mắt lắm, ai thế không biết? Nhưng mà sao, ông ta vừa bước vào là tự giới thiệu ngay: − Kính chào các bà và các ông. Tôi là một hội viên hội Khai trí Tiến đức,[m] lại đây với cái nguyện vọng được yến kiến quan tài tử, bậc vĩ nhân của xã hội...(42) Xuân Tóc Ðỏ nhăn mặt khó chịu, đứng lên: − Tôi đây, ngài hỏi gì? Ông kia chắp hai tay vái chào: − Bẩm lạy quan lớn ạ! Xuân làm gọn: − Không dám! Thế ngài hỏi cái gì? − Bẩm quan lớn, bản hội có lời mừng quan lớn vừa mông ân [n] chính phủ được Bắc đẩu bội tinh. Thật là một sự vẻ vang cho đám thượng lưu trí thức. Bẩm quan lớn, chúng tôi được hội cử đi mời ngài vào hội, thì thật là một sự khai trí tiến đức cho quốc dân, rất xứng đáng của người quý phái. Xuân Tóc Ðỏ gắt cắm cảu: − Tôi không phải quý phái! Tôi chỉ là bình dân mà thôi! Ông kia cũng vẫn cứ nhũn như con chi chi: − Bẩm quan lớn, tuy bản hội cũng vẫn quý phái xưa nay thật, nhưng tôn chỉ, bẩm, vẫn khuynh hướng về bình dân mà chứng cớ đích xác là bấy lâu nay vẫn có gá tổ tôm một cách bình dân y như bọn chủ sòng đấy ạ. Thấy lời tán tỉnh vô nghĩa lý, không chịu nổi nữa, Xuân lại văng: − Thế thì nước mẹ gì cưa chứ? Ông kia lại dịu dàng: − Bẩm cảm ơn quan lớn lắm ạ. Xin quan lớn biết cho rằng tôi lại còn là một biên tập viên trong ban soạn tự vị nữa ạ. Bản hội được thiên hạ đồn rằng quan lớn hay nói theo ngôn ngữ bình dân lắm, đại khái như mẹ kiếp, nước mẹ gì, v.v... Cho nên ngoài việc lại mời quan lớn vào hội cho hội mạnh thế lực, tôi phải xin phỏng vấn quan lớn để xin phép quan lớn ưng thuận cho những tiếng như thế được ghi vào bộ tự điển đương soạn nữa đấy ạ. Bất đắc dĩ Xuân Tóc Ðỏ gật đầu lia lịa: − Thôi được, tôi xin cho phép, và xin vào hội để xin vui lòng ngài. − Bẩm lạy quan lớn ạ, cảm ơn quan lớn lắm, thật là sự may mắn vô cùng cho bậc thượng lưu trí thức của xã hội Việt Nam. Bẩm lạy quan lớn, tôi xin cáo ạ! Sau khi chắp tay vái Xuân, vị hội viên ấy khẽ nghiêng đầu chào mọi người một cách khinh khỉnh trước khi tháo lui. Bây giờ đến lượt ông thầy số. Ông hậm hực lắm, vì từ nãy đến giờ, ông cứ phải chờ mãi mọi người mà chưa được nói gì cả. Bây giờ ông nhất định đến ngồi gần cụ cố Hồng. Ông vừa ấp úng vừa gãi đầu gãi tai: − Bẩm cụ cố, chúng tôi xin thay mặt các nhà nho chủ trương thuyết lý số chúc mừng cụ tăng phúc tăng thọ, chúc cô dâu chú rể giai lão bách niên. Bẩm như số mệnh thì tôi đoán thông thạo lắm. Bẩm như số ông Xuân chúng tôi thì cách đây năm tháng, chúng tôi đoán trước, cũng rất đúng những sự như bây giờ. Thật là con người tài cao chí cả, dưới gầm giời danh tiếng đồn xa... (43) Cụ Hồng khẽ gắt: − Rõ cái ông này mới vô duyên! Lại còn khen phò mã tốt áo! Ðộng lòng thương ông thầy nghèo, Xuân Tóc Ðỏ đỡ hộ: − Thưa ba, chính thế đấy ạ. Ông thầy đoán trước đúng lắm. Nhưng cụ cố Hồng còn cần gì cậy thầy xem số nữa? Cũng như người đời, cụ thấy sung sướng đầy đủ thì thôi chứ? Hai nữa, cụ đương bực một nỗi chưa có ai đấm vào mặt mình. − Bẩm cụ, số con rể cụ, ông Xuân tôi, thật là số anh hùng, số vĩ nhân. Ấy chính là khoa quyền lộc củng, vua biết mặt, chúa biết tên, lại vợ cũng đẹp, con cái cũng lắm... Ông Xuân nhà ta tức cũng như... Thấy ông thầy số vô duyên cứ nói lè nhè, chỉ những muốn đấm vào mặt ông ấy, vì cái tức không được ông ấy đấm vào mặt mình, cụ Hồng nhắm mắt lại, ho sù sụ lên một cách cổ điển, ôm ngực mà khặc khừ: − Biết rồi! Biết rồi! Khổ lắm!... Nói mãi!!! HẾT NGUỒN:
[chương]
XX Bản B: Số đỏ, tiểu thuyết, Vũ Trọng Phụng; Nhà in Lê Cường, Hà Nội, 1938 (mất văn bản) Bản C: Số đỏ, tiểu thuyết cười dài, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Minh Đức, Hà Nội, 1946, tr. 287-307. Bản D: Số đỏ, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Mai Lĩnh, Hà Nội, 1952, tr. 238-255. Bản E: Số đỏ, tiểu thuyết cười dài, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Minh Đức, Hà Nội, 1957, tr. 213-228. Bản F: Số đỏ, tiểu thuyết xã hội tả chân, Vũ Trọng Phụng; Nxb. Mai Lĩnh, Sài Gòn, 1958, tr.225-242. Bản G: Tuyển tập Vũ Trọng Phụng, tập III, Nxb. Văn học, Hà Nội, 1987, tr. 227-242. (1) C, E: Tuy giá vé vào cửa là 3$ hạng bét, số công chúng, buổi sáng hôm ấy, cũng trên ba nghìn. D, F: Tuy giá vé vào cửa là ba 3$ hạng bét, số công chúng, buổi sáng hôm ấy, cũng trên ba nghìn. G: Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng, buổi sáng hôm ấy, cũng trên ba nghìn.
(2) C, D, E, F: Sân quần Rollandes-Carreau của Hà Thành bữa ấy thật đã ghi được một chỗ rẽ ngoặt cho lịch sử thể thao. G: Sân quần Rollandes-Varreau của Hà Thành bữa ấy thật đã ghi được một chỗ rẽ ngoặt cho lịch sử thể thao.
(3) C, D, E, F: Lúc ấy, trên sân quần đương có hai cô đầm đương tranh cái giải vô địch phụ nữ Pháp nên những người của hiệu Âu Hoá đứng xem cũng không sốt sắng mấy. G: Lúc ấy, trên sân quần có hai cô đầm đương tranh cái giải vô địch phụ nữ Pháp nên những người của hiệu Âu Hoá đứng xem cũng không sốt sắng mấy.
(4) C, E: từ trái sang phải: quan Toàn quyền, quan Thống sứ, đức Vua nước nhà, và S. M. Prajadophick, vua Xiêm. D, F, G: từ trái sang phải: quan Toàn quyền, quan Thống sứ, đức Vua nước nhà, S. M. Prajadophick, vua Xiêm.
(5) C, D, E: Tuy vận Âu phục, vua Xiêm cũng đội cái mũ bản xứ bằng kim ngân châu bảo, trông như một cái tháp cao, vì nó có đến chín từng gác, cứ lên cao thì lại nhỏ lại, một thứ biểu tượng của cái nước có một triệu con voi. F, G: Tuy vận Âu phục, vua Xiêm cũng đội cái mũ bản xứ bằng kim ngân châu bảo, trông như một cái tháp cao, vì nó có đến chín tầng gác, cứ lên cao thì lại nhỏ lại, một thứ biểu tượng của cái nước một triệu con voi.
(6) C: Và nhà tài tử Luang Brabahol cũng ngồi sau đấy (quán quân quần vợt Xiêm La), tỏ rằng đấng thiếu quân của nước triệu tượng cũng sẵn lòng khuyến miễn thể thao. D, F: Vậy nhà tài tử Luang Brabahol cũng ngồi sau đấy (quán quân quần vợt Xiêm La) tỏ rằng đấng thiếu quân của nước triệu tượng cũng sẵn lòng khuyến miễn thể thao. E: Và nhà tài tử Luang Brabahol (quán quân quần vợt Xiêm La) cũng ngồi sau đấy, tỏ rằng đấng thiếu quân của nước triệu tượng cũng sẵn lòng khuyến miễn thể thao. G: Việc nhà tài tử Luang Brabahol cũng ngồi sau đấy (quán quân quần vợt Xiêm La) tỏ rằng đấng thiếu quân của nước triệu tượng cũng sẵn lòng khuyến miễn thể thao.
(7) C, E: Tổng cục đã phái rất nhiều người đi sạo sục khắp bốn phương trời, để họ phải lục lọi cho ra hai ông quán quân bí mật ấy, nhưng vô hiệu quả! D, F, G: Tổng cục đã phái rất nhiều người đi sạo sục khắp bốn phương trời, để họ phải lục lọi cho ra hai cái ông quán quân bí mật ấy, nhưng vô hiệu quả!
(8) C, D, E, F: Làng thể thao nhôn nhao lên, kẻ ngạc nhiên sửng sốt, người lo sợ kinh hoàng. G: Làng thể thao nhốn nháo lên, kẻ ngạc nhiên sửng sốt, người lo sợ kinh hoàng.
(9) C, D, E, F: Sau cùng, Tổng cục đành phải cứu chữa sự sai hẹn của mình trước công chúng, trước ba chính phủ, bằng cách mời nhà quán quân quần vợt Xiêm La Luang Prabahol ra thử tài với Xuân Tóc Ðỏ. G: Sau cùng, Tổng cục đành phải cứu chữa sự sai hẹn của mình trước công chúng, bằng cách mời nhà quán quân quần vợt Xiêm La ra thử tài với Xuân Tóc Ðỏ.
(10) C, E: Tiếng nói vừa vang lên, công chúng vỗ tay hoan nghênh tức khắc. D, F, G: Tiếng loa vừa vang lên xong, công chúng vỗ tay hoan nghênh tức khắc.
(11) C, E: mà lại chỉ cắt Xuân là một người chưa chiếm quán quân nào, thì đó chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo vậy. D, F, G: mà lại chỉ cắt Xuân là một người chưa chiếm quán quân năm nào, thì đó chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo vậy.
(12) C, D, E, F: khi ông này được ban trị sự của Tổng cục trịnh trọng nói rằng người của ông được đại diện cho Hà Thành để giữ cái danh dự cho tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm. G: khi ông này được ban trị sự của Tổng cục nói rằng người của ông được đại diện cho Hà Thành để giữ cái danh dự cho tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm.
(13) C, D, E, F: Ðức vua nước nhà, quan Toàn quyền và quan Thống sứ cũng đều băn khoăn lắm, G: Ðức vua nước nhà, quan Toàn quyền và Thống sứ cũng đều băn khoăn lắm,
(14) C, E: Những người không nông nổi thì đều hiểu ngay đó là Xuân để dành sức. D, F, G: Những người không nông nổi đều hiểu ngay đó là Xuân để dành sức.
(15) C, E: Mấy giơ đầu ở set thứ ba tỏ rằng hai bên cùng găng hết sức. D, F, G: Mấy giơ đầu ở set thứ ba tỏ rằng hai bên cùng gắng hết sức.
(16) C: Ðến lúc trọng tài kêu 5-30, D, F, G: Ðến lúc trọng tài hô 15-30, E: Ðến lúc trọng tài kêu 5-3,
(17) C, D, E, F: Rồi ông giám đốc chính trị Ðông Dương sau khi ghé tai nghe một hiệu lệnh của quan Toàn quyền, tức thì bỏ khán đài, chạy xuống sân đi tìm ông bầu của Xuân Tóc Ðỏ. G: Rồi ông giám đốc chính trị Ðông Dương sau khi tai nghe một hiệu lệnh của quan Toàn quyền, tức thì bỏ khán đài, chạy xuống sân đi tìm ông bầu của Xuân Tóc Ðỏ.
(18) C, D, E, F: Nghĩa là bản chức yêu cầu ngài bảo ngay tài tử của ngài phải nhường, phải thua nhà vô địch Xiêm ngay đi! G: Nghĩa là bản chức yêu cầu ngài bảo tài tử của ngài phải nhường, phải thua nhà vô địch Xiêm ngay đi!
(19) C, D, F, G: Tuy mất cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù cho bằng những cái khác một cách rất hậu hĩ! E: Tuy mất cái danh dự thắng cuộc, nhưng các ngài sẽ được chính phủ bù cho bằng những cái khác một cách rất hậu hĩ!
(20) C, D, F: Công chúng đương hồi hộp vì 7-7, 7-8, đương mong rữ cho Hà thành thì sự không ngờ, quả cuối cùng mà Xuân lốp một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí rồi rơi vào hàng rào găng! E: Công chúng đương hồi hộp vì 7-7, 7-8, đương mong dữ cho Hà thành thì sự không ngờ, quả cuối cùng mà Xuân lốp một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí rồi rơi vào hàng rào găng! G: Công chúng đương hồi hộp vì 7-7, 7-8, đương mong giữ cho Hà thành thì sự không ngờ, quả cuối cùng mà Xuân lốp một cái sang bên địch, lại bắn bổng lên không khí rồi rơi vào hàng rào găng!
(21) C, D, E, F: Lại có một đám người hô đả đảo Xuân Tóc Ðỏ nữa. G: Lại có đám người hô đả đảo Xuân Tóc Ðỏ nữa.
(22) C, D, E, F: Vậy xin thiên hạ hãy bình tĩnh nghe tại sao người của tôi phải thua. G: Vậy xin thiên hạ hãy bình tĩnh nghe tại sao người của tôi lại phải thua.
(23) C, D, E, F: Nếu vô tình mà gây hận, nếu thí dụ có cuộc Việt-Xiêm xung đột, thì cái phần thắng bại tuy chưa ai biết, nhưng mà điều chắc chắn, là nó sẽ lôi cuốn cả thế giới vào nạn can qua! G: Nếu vô tình mà gây hấn, nếu thí dụ có cuộc Việt-Xiêm xung đột, thì cái phần thắng hay bại tuy chưa ai biết, nhưng mà điều chắc chắn, là nó sẽ lôi cuốn cái thế giới vào nạn can qua!
(24) C, D, E, F: Bà đã biết chàng rể út của tôi chưa? Bây giờ ấy à? Tôi chỉ còn lo rằng xưa kia con Tuyết chưa bậy bạ cho đủ dùng với nó? G: Bà đã biết chàng rể út của tôi chưa? Tôi chỉ còn lo rằng xưa kia con Tuyết chưa bậy bạ cho đủ dùng với nó?
(25) C, D, E, F: Cụ bà vẫn còn ngây ngô hỏi như một người không hợp thời chính hiệu: G: Cụ bà vẫn còn ngây thơ hỏi như một người không hợp thời chính hiệu:
(26) C, D, E, F: Cụ cố Hồng bĩu mồm mà rằng: G: Cụ cố Hồng bĩu môi mà rằng:
(27) C, E, G: Con rể út của bà, bà có hiểu không, bây giờ nghiễm nhiên là bậc vĩ nhân, một vị anh hùng cứu quốc! D, F: Co rển út của bà, bà có hiểu không, bây giờ nghiễm nhiên là bậc vĩ nhân, một vị anh hùng cứu quốc!
(28) C, D, E, F: Bà Phó Ðoan cứ nhảy nhảy như một con choi choi! G: Bà Phó Ðoan cứ nhún nhảy như một con choi choi!
(29) C, D, E, F: Nhưng muốn vênh mặt, tất nhiên trước hết phải bị đấm đã. G: Nhưng muốn vênh mặt, tất nhiên phải bị đấm đã.
(30) C, D, F, G: Cho nên cụ bực dọc vô cùng. Đã toan nhắm nghiền mắt lại. E: Cho nên cụ bực dọc vô cùng, đã toan nhắm nghiền mắt lại.
(31) C, D, E, F: Hãy xin hai ngài chờ đợi hai hôm nữa. G: Hãy xin hai ngài hãy chờ đợi hai hôm nữa.
(32) C, D, E, F: để hai ngài, nếu muốn thì có thể xin được ngay cho thân nhân. G: để hai ngài, nếu muốn, có thể xin được ngay cho thân nhân.
(33) C, D, E, F: quan giám đốc chính trị Ðông Pháp có ý mời hai ngài đến tối hôm nay thì lên xơi cơm với ngài, G: quan giám đốc chính trị Ðông Pháp có ý mời hai ngài đến tối hôm nay lên xơi cơm với ngài,
(34) C, D, E, F: Bản chức cũng xin có lời mừng hai ngài và xin tạm biệt để về soái phủ. G: Bản chức xin có lời mừng hai ngài và xin tạm biệt để về soái phủ.
(35) C: Nói xong nó hỏi nhạc phủ nó: D, E, F, G: Nói xong nó hỏi nhạc phụ nó:
(36) C, D, E, F: Bà chỉ muốn nhảy ngay lên hôn người nhân tình đáng yêu và bí mật ấy, nhưng vì đã được tiết hạnh khả phong rồi, nên không dám, ý hẳn nghĩ rằng phải từ đây lập tức bắt đầu treo gương sáng cho các bạn gái soi chung. G: Bà chỉ muốn nhảy ngay lên hôn người tình nhân đáng yêu và bí mật ấy, nhưng vì đã được tiết hạnh khả phong rồi, nên không dám, ý hẳn phải từ đây lập tức bắt đầu treo gương sáng cho các bạn gái soi chung.
(37) C, E: Tuyết đã bất đắc dĩ chạy vào ẩn sau một tấm bình phong để làm ra vẻ hổ thẹn về sự hôn nhân một cách thành thực. D, F: Tuyết đã bất đắc dĩ chạy vào ngồi ẩn sau một tấm bình phong để làm ra vẻ hổ thẹn về sự hôn nhân một cách thành thực. G: Tuyết đã bất đắc dĩ chạy vào ngồi sau một tấm bình phong để làm ra vẻ hổ thẹn về sự hôn nhân một cách thành thực.
(38) C, E: Còn cụ ông thì cụ đã nằm xuống kéo điếu thuốc phiện thứ chín mươi sáu, và nghĩ cách để được bị đấm nữa mới thật là mãn nguyện. D, F, G: Còn cụ ông thì cụ đã nằm xuống kéo điếu thuốc phiện thứ chín mươi sáu, và nghĩ cách để được bị đấm nữa thì mới thật là mãn nguyện.
(39) C, D, E, F: Chúng tôi mạn phép thay mặt chị em phụ nữ... G: Chúng tôi mạn phép thay mặt cho chị em phụ nữ...
(40) C, D, E, F: Sự chúc tụng tuy có vui tai thật, nhưng quá đa thì cũng hóa nhàm. G: Sự chúc tụng tuy có vui tai thật, nhưng quá đà thì cũng quá nhàm.
(41) C, E: Giá ai đấm cho cụ một cái thì cụ sung sướng biết bao! D, F, G: Giá ai đấm cho cụ một cái thì cụ được sung sướng biết bao!
(42) C, E: lại đây với cái nguyện vọng được yến kiến quan tài tử, bậc vĩ nhân của xã hội... D, F, G: lại đây với cái nguyện vọng được yến kiến quan tài tử Xuân, bậc vĩ nhân của xã hội...
(43) C, E: Thật là con người tài cao chí cả, dưới gầm giời danh tiếng đồn xa… D, F, G: Thật là con người tài cao chí cả, dưới gầm giời danh tiếng xa… [a] đề-bô (phỏng âm chữ Pháp dépot): phòng tạm giam; Sécurité (chữ Pháp): sở an ninh, công an, mật thám.
[b] giơ (phỏng âm chữ Pháp jeu): tương đương game tiếng Anh; ở môn tennis, mỗi trận đấu (match) gồm 3 hoặc 5 hiệp (set), mỗi hiệp gồm những game (chữ Pháp gọi là jeu), bên nào thắng 6 games (Pháp: 6 jeus) là thắng cả hiệp (set) với điều kiện phải thắng đối thủ cách biệt 2 ván, nếu chưa thì phải kéo dài hiệp đấu cho đến khi đạt được chênh lệch 2 ván; hiệp nào đang có tỷ số 6-6 thì trọng tài cho thi đấu bằng loạt tie-break (game quyết thắng) trong đó bên nào được 7 điểm trước và dẫn trước đối thủ 2 điểm cách biệt sẽ được coi là thắng ván (set).
[c] Ấn Độ Chi Na (âm Hán Việt ứng với địa danh chữ Pháp Indochine): bán đảo Đông Dương.
[d] La guerre! La guerre! (chữ Pháp trong nguyên bản): Chiến tranh! Chiến tranh!
[e] Ca răng! Ca răng ta! A văng ta séc vít! A văng ta đờ o! (phỏng âm chữ Pháp: Quarante! Quarante étaient! Avantage service! Avantage dehors!): Bốn mươi! Bốn mươi đều! Lợi thế giao bóng – Ra ngoài!
[f] lốp (phỏng âm chữ Anh lob): đánh bóng bổng.
[g] La Marseillaise (chữ Pháp): tên quốc ca Pháp. Về sự kiện tay vợt tennis Xiêm thắng trận ở Hà Nội trong truyện này cũng khiến người ta lưu ý tới một sự kiện có thực khác. Trước Tết 1937, có 2 tay vợt vô địch tennis Xiêm là Sanoh và Muang Roeng được mời đến Sài Gòn. Tổng cục (?) quần vợt ở Sài Gòn đã tuyển người giao đấu với hai tay vợt này một cách thiên vị, loại bỏ những tay vợt hàng đầu là Chim, Giao, Nữa, Nhánh, vì thế, các trận giao đấu bị công chúng Sài Gòn tẩy chay, chỉ có mấy chục người vào xem; kết quả hai tay vợt Xiêm tuy không tỏ ra tài nghệ đặc sắc, vẫn dễ dàng dành phần thắng (theo tin của tuần báo Sông Hương, Huế, s. 28, ngày 20.02.1937).
[h] A bas Xuân! A bas Xuân! Des explications (chữ Pháp trong nguyên bản): Đả đảo Xuân! Đả đảo Xuân! Phải giải thích việc này!
[i] chỗ này nhắc đến một thành ngữ trong tiếng Việt: “Vênh váo như bố vợ phải đấm”.
[j] Bắc đẩu bội tinh: tên mà người Việt dùng để gọi loại huân chương cao nhất của nhà nước Pháp (tiếng Pháp: Ordre national de la Légion d’honneur), được Hoàng đế Napoléon Bonaparte lập ra (19.5.1802) để tặng thưởng cho những cá nhân hoặc tổ chức (cả dân sự và quân sự) có đóng góp đặc biệt cho nước Pháp, chia ra 5 bậc: hạng nhất (Grand croix), hạng nhì (Grand officier), hạng ba (Commandeur), hạng tư (Officier), hạng năm (Chevalier).
[k] Vọng Các: phiên âm cũ của Bangkok, thành phố lớn nhất, thủ đô vương quốc Siam (nay là Thailand).
[l] “Long bội tinh”: (chữ Nho và chữ Việt là “Nam Việt Long bội tinh”, chữ Pháp là L' Ordre du Dragon d'Annam hay L' Ordre du Dragon Vert) loại huân chương của triều đình Đại Nam thời Nguyễn đặt ra từ 14.3.1886 dưới thời Đồng Khánh để khen thưởng triều thần và người Pháp tại Việt Nam; loại huân chương này cũng chia ra 5 hạng phỏng theo 5 bậc “Bắc đẩu bội tinh” của nhà nước Pháp. “Tiết hạnh khả phong”: một loại bằng khen của nhà nước quân chủ theo Nho giáo dùng để nêu gương những phụ nữ được gọi là “tiết phụ” (góa chồng, ở vậy, thờ chồng nuôi con); cho đến cuối thời Nguyễn (trước tháng 8/1945) còn thấy loại bằng khen này được sử dụng. Lưu ý: trong truyện nói về một thứ bằng “Tiết hạnh khả phong” của Xiêm La, trong khi nước Xiêm không theo Nho giáo, không chắc có biểu dương những phụ nữ đức hạnh theo lối này hay không. Đương thời những năm 1930 ở xã hội người Việt thường gọi bệnh giang mai là “tim la” hoặc “tiêm la”; bởi vậy ở đây có thể còn có việc đưa ra những từ gần âm nhau để kích thích liên tưởng, gây hiệu ứng trào lộng.
[m] Khai trí tiến đức: còn được gọi là hội AFIMA (viết tắt tên chữ Pháp của hội là: l' Association pour la Formation Intellectuelle et Morale des Annamites, hiệp hội vì sự hình thành trí tuệ và đạo đức người Việt), là hiệp hội tư lập, chủ trương giao lưu văn hóa giữa Tây học và học thuật truyền thống Việt Nam, thành lập 2.5.1919, tổng thư ký Phạm Quỳnh, hội trưởng Hoàng Trung Huân, trụ sở xây năm 1922 ngay phía tây bờ hồ Gươm, Hà Nội. Hội đã tổ chức biên soạn Việt Nam tự điển (1931), dựng tượng vua Lê Thái Tổ ở bờ hồ Hoàn Kiếm, tổ chức kỷ niệm thi hào Nguyễn Du, v.v… Sau khi Việt Minh giành chính quyền, hội Khai trí tiến đức bị giải thể theo sắc lệnh ngày 24.9.1945 vì bị cho là “công cụ thống trị tinh thần và nô dịch văn hóa của thực dân”. Trong dư luận đương thời, các hoạt động của hội thường được khen chê khác nhau, chẳng hạn, xu hướng hàn lâm, việc thiên về di sản quá khứ, việc có nhiều quan chức hoặc cựu quan chức Việt và Pháp tham gia hội (Hoàng Trọng Phu, tổng đốc Hà Đông, Thân Trọng Huề, thượng thư, Louis Marty, chánh sở Liêm phóng và Nha Chính trị Đông Dương…) khiến hội khó gây được thiện cảm cho dư luận giới trẻ và giới bình dân.
|