Vài lời về việc biên soạn
Phan Khôi (1887-1959) là một trong
những tên tuổi lớn của báo chí, văn học và tư tưởng Việt Nam thế kỷ XX. Tìm hiểu
lịch sử các lĩnh vực ấy, người ta không thể bỏ qua vai trò Phan Khôi và vì vậy
không thể không tìm hiểu ít ra là một phần trong số những điều Phan Khôi đã viết
ra, đã đăng báo, in sách suốt hơn nửa thế kỷ sống và hoạt động của ông.
Cách đây vài ba năm, nhà xuất bản Đà Nẵng đã lần lượt in lại hai cuốn sách Phan
Khôi từng công bố lúc sinh thời : Chương Dân thi thoại và Việt ngữ
nghiên cứu.
Tuy nhiên, ngoài hai cuốn trên, sinh thời Phan Khôi hầu như không đưa in thêm
cuốn sách nào khác. Vả lại, điều đáng nói hơn, hai cuốn sách nói trên chỉ là phần
rất nhỏ, thậm chí chưa thuộc về những nội dung chủ yếu trong sự nghiệp trứ thuật
của Phan Khôi. Đúng như nhận xét của nhà nghiên cứu Thanh Lãng : "Sự nghiệp của
ông (tức Phan Khôi) hầu hết hãy còn nằm rải rác trên mặt báo. Mà có lẽ những gì
tinh túy nhất của ông, linh lợi nhất nơi ông, hóm hỉnh nhất ở ông, "Phan Khôi nhất"
trong ông... hình như đều chưa được in thành sách mà hãy còn dấu kín dưới những
chồng báo". (Thanh Lãng : Phê bình văn học thế hệ 1932. Sài Gòn, 1973)
Trong tình hình tư liệu hiện tại, việc nghiên cứu một tác gia như Phan Khôi, giờ
đây có lẽ buộc phải bắt đầu từ công việc sưu tầm và công bố lại, nếu không được
toàn bộ thì cũng phải được phần khá lớn những tác phẩm của ông, từng đăng tải
trên báo chí khắp ba miền Việt Nam từ những năm 20 đến những năm 50 (thế kỷ XX).
Về mặt này, một phần di sản báo chí của Phan Khôi trên tờ Phụ nữ tân văn
hồi 1929-1934 mà nhà nghiên cứu Thanh Lãng sưu tầm và cho in lại trong sưu tập
13 năm tranh luận văn học 1932-1945 (3 tập, Tp.HCM, 1995) là một đóng góp
đáng kể, một cách làm đáng học.
Người viết những dòng này cũng đã bắt tay vào việc sưu tầm tác phẩm của Phan
Khôi từ dăm năm nay, thoạt đầu do một số bè bạn đất Quảng vừa giao phó vừa khích
lệ. Có lẽ chỉ đến khi khá tốn công sức để có được một vài tài liệu cần tìm, tôi
mới nhận ra rằng công việc sưu tầm này không thể hoàn tất nhanh chóng, rằng tìm
được chừng nào cứ nên công bố chừng ấy chứ không thể đợi đến lúc tìm được đủ tất
cả.
Vì vậy, tôi soạn thành các tập Tác phẩm đăng báo của Phan Khôi như những
sưu tập bao gồm phần di sản báo chí của ông mà nay đã sưu tầm lại được. Các cuốn
sưu tập này sẽ tập hợp bài vở theo năm công bố lần đầu. Các tác phẩm từng được
tác giả đăng trong một đề mục chung ở sưu tập này sẽ được gom lại tạo thành một
đơn vị tác phẩm lớn hơn, ví dụ : Theo tục ngữ phong dao xét về sự sinh hoạt
của phụ nữ nước ta, Phép làm văn, Hán văn độc tu, v.v.
Thiết nghĩ cách tập hợp tư liệu trên đây vừa dễ dàng cho việc bổ sung những tư
liệu tìm thấy muộn hơn, vừa thuận tiện cho việc chuẩn bị một tuyển tập Phan Khôi
trong tương lai.
Căn cứ vào nguồn tư liệu đã và đang tiếp tục sưu tầm được, tôi dự kiến bắt đầu
từ các tác phẩm Phan Khôi đăng báo năm 1928. Hy vọng rằng công việc của tôi sẽ
được bạn đọc trong ngoài giới văn học và báo chí hưởng ứng. Tôi rất mong sẽ nhận
được từ các bạn những ý kiến nhận xét về việc biên soạn sưu tập này. Tôi cũng
mong sẽ nhận được từ các bạn văn bản những tác phẩm của Phan Khôi mà tôi hiện chưa
tìm được, ngõ hầu tiếp tục bổ sung trong các lần in sau. Hy vọng rằng việc sưu
tập của tôi sẽ giúp bạn đọc và giới nghiên cứu ngày nay có cơ sở tiếp xúc lại
một cách thuận tiện, rộng rãi đối với di sản báo chí của Phan Khôi.
Hà Nội, 20.II.2001
Lại Nguyên Ân
© Copyright Lại Nguyên Ân 2006
|