LỬA, LỬA!

Đọc qua cái đầu đề, không khéo mà có người sẽ cho Thông Reo là la lửa. Ừ, la lửa chẳng la lửa. Nhưng, lửa có nhiều thứ lửa, thì la lửa cũng có nhiều cách la.

Kìa nghe coi, dốt nát như tiếng ta xưa, mà đã có câu ngạn tự gọi thủy hỏa là đạo tặc kia! Đạo tặc! Coi lửa như quân cướp, như quân cướp nó tươm tướp tới đoạt của giết người, thì biểu sao đừng sợ mà kêu la cầu cứu? Bởi rứa cái thành ngữ "la lửa" nó có hàm những ý nghĩa: la hoảng, la khan, la bài hải là vậy đó. Xem coi có tội nghiệp cùng chăng!

Theo Tây, nhờ tín ngưỡng tổ truyền, họ cho lửa là một vật thánh làm cho loài người được văn minh tấn bộ. Trong thần truyện (mythologie) của họ, có kể chuyện vì thần Prométhée, mô phỏng theo thể cách của thánh thần mà lấy đất sét nắn hình người như chúng ta bây giờ vậy. Hình nắn rồi, thần Prométhée không biết làm sao cho nó sống, bèn trở về thiên đình lén ăn cắp lửa trời mà phổ vào hình ấy mới thành ra nhân loại ngày nay.

Cái tín ngưỡng "phong thần" mà ý vị biết bao, ta! Ai cũng biết: lửa là biểu hiệu của sự sáng, mà lửa trời là tinh anh, là thanh khí, là linh thể sự tri thức của con người.

Dân An Nam ta có lửa trời ở trong mình chăng? Có nà! Có chớ sao không, nhưng có mà không nhen không nhúm, thời có mà làm gì; có lại còn hại hơn là không trơn kia nữa.

Trong tờ báo nầy, Thông Reo đã bao phen la lửa ấy, nghĩa là kêu nài xin chánh phủ hãy thương xót đến đám bình dân quê dốt mà ban cho một phương giáo dục phổ thông thôi. Kịp đến buổi thời cơ quẫn bách, việc rối beng xoay xở chưa yên, thì bề giáo dục đám bình dân bảo chánh phủ lo làm sao kịp!

Dân ta tệ, có tánh hay ỷ lại: việc hưỡn, gấp gì cũng vậy, cứ chong mong trông ngóng mãi trên trời! Thông Reo xin bà con hãy cho đứt cho tôi xin cái tánh ỷ lại ấy.

Đời bây giờ là đời văn minh cơ khí (máy móc) mà cơ khí tối tân. Anh em ta đi làm thợ làm công ở các hãng kim thời có dùng chất hóa học, như hãng acétylène (khí đá), hãng xe hơi dùng soudure autogène, hãng nước đá dùng gaz ammoniaque, hãng dầu xăng dầu lửa sợ acide carbonique, hãng rượu Fontaine sợ acide chlorhydrique v.v. Anh em biết được món gì, rảnh về nhà xin dạy bảo cho nhau với.

Anh em làm hãng đèn điện biết cách ngừa điện, cách cứu người bị điện giựt cũng dạy cho chòm xóm học đòi. Anh em sở chữa lửa biết sở của mình vì một tôn chỉ cao thượng là cứu người rủi trong cơn hoả hoạn chẳng nề thất công chẳng nài khó nhọc mà cũng chẳng ăn tiền ai, thì hãy bảo cho bà con nghe, đặng lâm thời có hỏa hoạn ở đâu, họ biết chạy lại máy giây thép nói bất luận ở nhà nào, cứ kêu sở chữa lửa Sài Gòn số 257 mà báo kỹ cho hay lửa phát ở nơi nào là đủ. Anh em thạo những cách cứu người bị ngột khói, bị hít nhằm hơi độc (gaz délétères) thì chỉ dạy cho nhau luôn.

Anh em trong cơ lính mã tà, nhứt là toán quân lựa tuyển (brigade d'élite), anh em biết cây súng mút-cờ-tông của nhà nước giao phú cho anh em là lợi hại. Nếu chĩa nó mà phát lửa ngay trong đám đông người thì hòn đạn banh, không gặp xương cản lại, sẽ có thể đi suốt qua cái xác của người bị bắn mà giết chết cả ba bốn mạng ở đàng sau. Vậy thời anh em hãy dạy nhau (......) phải cho tỉnh mà đưa xiên bắn chỉ lên trời, thì đâu có đến nỗi thiệt mạng những đồng bào vô tội. Ta có tiếng gọi cây súng là "con chó lửa" song nếu ta biết cầm lấy nó thì dầu cho nó sủa cũng không cắn chết ai.

THÔNG REO

Trung lập, Sài Gòn, s. 6902 (22. 12. 1932)

 

 

 

© Copyright Lại Nguyên Ân