NHỮNG TIẾNG ĐỆM BẰNG ANG VÀ AC

Trong quốc ngữ có một thứ tiếng gọi là tiếng đệm. Tiếng đệm không có nghĩa, thường là hợp với tiếng đi trước nó mà có nghĩa.

Những tiếng đệm ráp với bất kỳ vần gì đều được cả, như đường sá với a, chợ búa với ua, lăn lóc với óc, khó khăn với ăn, chán chường với ương... không phải có hạn định với một vần nào.

Nhưng người ta đã nhận thấy một điều đáng chú ý là những tiếng đệm phần nhiều hay ráp với ang, thứ nữa với ac.

Ang và ac cùng một âm hệ, cùng một lối mở miệng trong lúc phát âm. Thế thì dùng nó làm tiếng đệm, tất nhiên phải có cớ làm sao đó mà ta chưa tìm ra được.

Cái lý do của sự thực tuy chưa tìm ra được, chớ chính cái sự thực ấy thì đã lồ lộ ra. Vậy tôi thử nêu lên đây để chờ sự nghiên cứu của lần sau, không thì của kẻ khác.

Tiếng đệm thuộc về danh từ ráp với ang như những tiếng nầy:

Bống bang             Nhịp nhàng

Đĩ đàng                  Vị vàng

Điếm đàng             Xừ xang

Họ hàng

Tiếng đệm thuộc về động từ ráp với ang như những tiếng nầy:

Đảm đang              Nể nang

Khoe khoang         Phụ phàng

Mê mang                Phũ phàng

Mơ màng               Sờ soạng

Mở mang               Sửa sang

Duy có những tiếng đệm thuộc về hình dung từ hay trợ động từ ráp với ang là nhiều hơn hết, như những tiếng nầy:

Bỉ bàng                  Chểnh mảng

Bẽ bàng                 Chững chàng

Bỗng chãng           Dễ dàng

Cũ càng                 Dở dang

Kỹ càng                 Dịu dàng

Kềnh càng             Đàng hoàng

Chang bang                       Đểnh đoảng

Chàng ràng                        Gọn gàng

Cháng váng                       Hoang toàng

Chệnh choạng        Hoang đàng

Lang thang             Nhộn nhàng

Lai láng                  Rảnh rang

Lẹ làng                   Rình rang

Lảng vảng              Rộn ràng

Lênh lang               Rõ ràng

Mịn màng              Rỡ ràng

Mênh mang                        Sỗ sàng

Mông mang           Sẵn sàng

Muộn màng           Thinh thang

Nở nang                 Thảng mảng

Ngang tàng                        Vẻ vang

Nghênh ngang       Vênh vang

Ngổn ngang           Vội vàng

Ngỡ ngàng             Xốn xang

Nhẹ nhàng             Xổn xảng

Lại có tiếng đệm đến bốn chữ cũng ráp với ang, như tiếng:

Lịch sự lịch sàng

Nhưng mà ít lắm.

Thứ đến những tiếng đệm ráp với ac. Theo như tôi nhớ mà kể ra dưới đây, những tiếng ấy thuộc về động từ hầu như không có, và thuộc về danh từ rất ít, cũng duy có hình dung từ là nhiều hơn.

Về danh từ chỉ có hai tiếng:

Họ mạc                  Làng mạc

Về hình dung từ hoặc trợ động từ có những tiếng nầy:

Ầm ạc                    Phờ phạc

Chững chạc                       Quạch quạc

Dớn dác                 Rân rác

Đĩnh đạc                Rột rạc

Hốc hác                 Rời rạc

Hụt chạc                Sục sạc

Lác đác                  Tan tác

Lệch lạc                 Tản mác

Loạn lạc                 Tao tác

Man mác                Tráo chác

Mộc mạc                Vụt chạc

Nục nạc                 Xài xạc

Ngơ ngác               Xệch xạc

                               Xơ xác

Bài nghiên cứu này thật chẳng có công phu gì cả. Chỉ có ra sức cóp nhặt một mớ chữ sau khi biết chú ý đến một điều đáng chú ý. Ngần ấy chữ đệm mà cuối cùng ghép với ang hay ac, tôi chẳng biết đã thu thái hết chưa. Tôi chỉ mong có ai thấy sót chữ gì thì bổ vào để về sau làm tài liệu cho các nhà âm ngữ học và văn pháp học.

P. K.

Nguồn:

Sông Hương, Huế, s. 4 (22 Août 1936), tr. 3.