Hiện trạng giới văn nghệ
của Trung Quốc tối tăm
(Viết cho báo "Tân quần chúng" nước Mỹ)
Hiện nay ở Trung Quốc, vận động văn nghệ của cách mạng vô sản
giai cấp, thực ra là vận động văn nghệ có một. Vì đó là cái chồi mầm trong đồng
hoang, ngoài đó ra, Trung Quốc không còn có văn nghệ nào khác nữa. Gọi là "nhà
văn nghệ" thuộc về giai cấp thống trị thì đã mục nát đến nỗi cả đến thứ tác phẩm
kêu bằng "nghệ thuật vì nghệ thuật" cho đến "đồi phế" cũng không sản sinh ra được,
hiện tại, cái để mà chống lại văn nghệ tả dực, chỉ có đặt điều nói xấu, đè nén,
bỏ tù và giết gióc ; người để mà đối lập với tác gia tả dực, cũng chỉ có lưu
manh, mật thám, chó săn và đao phủ thủ.
Về một điểm đó, đã được chứng tỏ mười phần rõ ràng bởi những sự thực hai năm nay.
Năm kia, khi lý luận văn nghệ của Plekhanov và Lunacharsky bắt đầu giới thiệu
vào Trung Quốc, trước tiên làm một vị môn đồ của Mr. Prof. Irving Babbitt(1), là
vị "Học giả" nhạy cảm giác, phẫn uất và cảm khái, vị ấy cho rằng văn nghệ vốn
không phải là vật của giai cấp vô sản, người vô sản nếu muốn sáng tác hay thưởng
thức văn nghệ thì trước phải cặm cụi làm cho có tiền, bò lên giai cấp tư sản đã,
chứ không được mang cả người rách rưới đến làm ồn trong cái vườn hoa ấy. Vả còn
bịa chuyện dêu dao, nói rằng những người chủ trương văn học giai cấp vô sản ở
Trung Quốc là người đã nhận được đồng rúp của Liên Xô. Cái phương pháp ấy cũng
không phải không có hiệu lực chút nào, liền có nhiều ký giả nhà báo ở Thượng Hải
thời thường phao ra những tin mới, có khi đăng cả số mục đồng rúp. Nhưng những độc
giả sáng suốt không tin điều đó, bởi vì đem so sánh với những tin mới trên giấy
đó, họ lại xem thấy cách thiết thực ở việc trước mắt là chỉ có những súng đạn
chở từ các nước đế quốc chủ nghĩa đến để giết gióc người vô sản.
Bọn quan liêu của giai cấp thống trị thì cảm giác chậm hơn học giả một chút, nhưng
năm ngoái đây cũng đã mỗi ngày một áp bách thêm. Cấm báo chí, cấm sách vở, chẳng
những cấm những thứ mà nội dung hơi có cách mạng tánh, mà cả đến bìa sách in chữ
đỏ, tác giả là người Nga, như A. Serafimovitch V. Ivanov và N. Ognev chẳng nói
làm chi, cả đến một vài thứ tiểu thuyết của A. Chekhov và L. Andreev cũng đều ở
trong số bị cấm. Thế rồi cửa hàng sách buộc phải chỉ in ra những sách dạy toán
và đồng thoại, như Mr. Cal và Miss Rose nhàn đàm, ca tụng mùa xuân đáng yêu như
thế nào v.v... - bởi vì bản dịch đồng thoại của tác giả H. Zur Mỹhlen đã bị cấm
rồi, cho nên chỉ phải hết sức ca tụng mùa xuân. Song le hiện nay lại có một vị
tướng quân nổi giận, nói động vật mà cũng đâm ra biết nói, vả lại được gọi là
Mr., thì làm mất cái tôn nghiêm của loài người đi.
Chỉ cấm mà thôi, còn chưa phải là cách trừng trị tận gốc. Thế rồi năm nay có năm
tác gia tả dực mất tích, người nhà đi hỏi thăm, biết là ở tại bộ tư lệnh cảnh bị,
nhưng không thấy nhau được, sau nửa tháng, đi hỏi nữa, thì lại nói đã được "giải
phóng" rồi - "giải phóng" đây là nói mỉa, thay cho "Tử hình" - vậy mà hết thảy
các báo chữ Trung Quốc và chữ tây ở Thượng Hải không hề nói tới(2). Tiếp đó là đóng
cửa các hàng sách từng in sách mới hoặc bán sách mới, khi nhiều lắm là một ngày
năm nhà, - nhưng bây giờ lại đã lục tục mở cửa rồi, chẳng rõ ra làm sao, xem quảng
cáo mới biết các cửa hàng ấy đang hết sức in những sách hai thứ chữ Anh và Hán đối
chiếu, như những sách của bọn Robert Stevenson và Oscar Wilde(3).
Nhưng mà, đối với văn nghệ, giai cấp thống trị cũng không phải là không kiến thiết
tích cực. Một mặt, họ đuổi những chủ tiệm và người làm nguyên có trong mấy cửa
hàng sách, ngấm ngầm đưa vào đó một tụi người từng cúi đầu chịu họ sai khiến. Nhưng
làm như thế đã thấy thất bại ngay. Vì trong đó toàn là chó săn, cửa hàng sách ấy
bèn giống như một quan nha uy nghiêm lộng lẫy, mà quan nha của Trung Quốc là chỗ
nhân dân rất sợ và rất chán, tự nhiên không có người nào. Những kẻ ưa tới lui ở
đó vẫn là mấy con chó săn chạy rông. Như vậy, làm thế nào cho cửa hàng tấp nập
được? Song le, còn có một mặt khác là viết bài, in tạp chí, để thay thế những
sách báo của tả dực đã bị cấm, kể đến hôm nay đã gần được mười thứ rồi. Nhưng như
thế cũng đã thất bại. Cái điều làm ngăn trở là những người chủ trì "văn nghệ"
đó, một vị là ủy viên của chính phủ ở thành phố Thượng Hải, một vị là đội trưởng
trinh thám của bộ tư lệnh cảnh bị, bọn họ có danh tiếng về giỏi "giải phóng" hơn
là về "sáng tác". Nếu họ làm một bộ sách nói về "phép giết người" hay là "thuật
trinh thám", hoặc giả còn có người xem, chẳng may họ lại đang muốn vẽ tranh, làm
thơ. Cái đó thật giống như ông cụ Henry Ford nước Mỹ không nói chuyện xe hơi mà
lại đứng hát trước công chúng, chỉ làm cho người ta cảm thấy lạ lùng hết sức.
Cửa hàng sách củA Q.uan không có ai đến, sách báo không có ai xem, cái phương
pháp cứu chữa là bắt ép những người từng có danh tiếng mà không hẳn tả khuynh
đến viết cho họ, hầu giúp cho sách báo được chạy. Kết quả, chỉ có một vài kẻ gà
mờ mắc mưu, số đông thì cho đến nay chưa hề viết, có một người bị ngăm dọa đến
phải trốn tránh chẳng biết đi đường nào.
Hiện nay những "nhà văn nghệ" rất được quý chuộng trong đám họ là mấy người từng
xưng mình là tả dực trong khi vận động văn nghệ tả dực mới bắt đầu, từng được đám
thanh niên cách mạng ủng hộ, mà bây giờ bò đến dưới lưỡi dao của họ, trở mặt làm
hại các tác gia tả dực. Tại sao bọn họ lại được quý chuộng? Bởi vì chúng từng là
tả dực, cho nên có mấy thứ sách của chúng ngoài bìa vẫn còn có một phần đỏ, nhưng
những hình vẽ công nông trong đó đã đem hình vẽ của Aubrez Beadslez thay vào,
cái nào cũng giống như người đau.
ở dưới tình hình ấy, trong đám độc giả, những kẻ nào ưa đọc tiểu thuyết cường
đạo kiểucũ và tiểu thuyết nhục dục kiểu mới thì cũng không thấy cái gì là bất
tiện. Nhưng những thanh niên khá tiến bộ thì thấy không có sách để đọc, cực chẳng
đã họ phải xem những sách nói suông rất nhiều mà nội dung rất ít - sách như thế
thì mới khỏi bị cấm, tạm đỡ cơn đói khát, vì họ biết rằng mua thứ thuốc độc giục
đi tháo dạ của nhà quan chi bằng nhắp nhắp cái chén không, ít nữa là không đến
bị hại. Nhưng phần nhiều thanh niên cách mạng thì lại không luận thế nào, họ vẫn
cứ yêu cầu, ủng hộ, phát triển văn nghệ tả dực cách nhiệt liệt khác thường.
Bởi vậy, ngoài những sách báo do quan làm ra và do chó săn củA Q.uan làm ra,
những báo chí của các cửa hàng sách khác, vẫn phải kiếm cách nầy cách khác thêm
vào một vài tác phẩm hơi cấp tiến, vì họ cũng biết rằng chỉ bán cái chén không,
lối buôn bán ấy quyết không thể lâu dài. Văn nghệ tả dực có đại chúng độc giả
cách mạng nâng chỏi, cái "tương lai" chính ở một phương diện ấy.
Như thế, văn nghệ tả dực vẫn đang cứ lớn lên. Có điều tự nhiên nó phải giống như
cái chổi cái mầm bị đèn dưới hòn đá lớn, đang lớn lên một cách co quắp.
Điều đáng tiếc là trong đám tác gia tả dực còn chưa có tác gia xuất thân từ công
nông. Một là vì công nông từ hồi nào đến giờ chỉ bị áp bách, bóc lột, không có
dịp được học ; hai là vì thứ chữ khối vuông của Trung Quốc là thứ chữ tượng hình
- hiện giờ thì nó đã biến đổi đến nỗi hình cũng chẳng tượng nữa - làm cho người
công nông tuy đi học mười năm cũng không thể viết ra mà phô bày ý kiến của mình
được. Điều đó rất làm cho "nhà văn nghệ" cầm dao vui mừng. Họ cho rằng đi học mà
đến viết văn được, ít nữa phải là giai cấp tiểu tư sản, người tiểu tư sản đáng
lẽ phải giữ chặt lấy cái tiểu tư sản của mình, nay trở hướng chiều về người vô
sản, đó nhất định là "giả dối". Chỉ có tác gia của giai cấp tiểu tư sản chống
lại văn nghệ giai cấp vô sản thì lại ra từ lòng "chân thật". "Chân thật" tốt hơn
"giả dối", cho nên những sự đặt điều nói xấu, đè nén, bỏ tù và giết gióc họ đối
với tác gia tả dực, lại là thứ văn nghệ càng tốt hơn.
Nhưng mà, cái thứ "văn nghệ càng tốt hơn" cầm dao ấy, ở trên sự thực, nó đã
chứng minh rằng bọn tác gia tả dực đang cùng với đám vô sản bị đè nén, bị giết
gióc, chịu chung một số mạng với nhau. Chỉ có văn nghệ tả dực cùng chung chịu
nạn với đám vô sản ở hiện tại, thì tương lai chắc chắn cùng chung nổi dậy với đám
vô sản. Một mực giết người mà thôi, rốt cuộc không phải là văn nghệ, bọn họ cũng
nhân đó tuyên cáo rằng chính mình không có một chút gì hết.
1931
(Dịch ở Nhi tâm tập)
-----------------
(1) Đây chỉ Lương Thực Thu. Lương nguyên là lưu học sinh ở Mỹ, sau về nước làm
giáo thụ đại học, cũng là một nhà văn về phái Tân nguyệt, một phái với Hồ Thích,
từng chủ trương rằng văn học không có giai cấp tánh.
(2) Đây nhấn lên, những chữ "một vị", "vị ấy" và cả cái luận điệu phản động đó đều
là âm chỉ giáo thụ Lương Thực Thu. Lương nguyên là lưu học sinh ở nước Mỹ, học
trò của Prof. Babbitt, cho nên nói là môn đồ của Prof. Irving Babbitt. Xem thêm
lời chua số 4 bài "ý kiến đối với Tả dực tác gia liên minh".
(3) Robert Steveson (1850 - 1894) và Oscar Wilde (1856 - 1900) đều là tác gia tư
sản nước Anh. |