Trong xã hội ta, những người nào tài giỏi nhứt thì thường là không có mặt ở trong nước, không ai thấy được, không ai biết được, chỉ rủ nhau trầm trồ khen ngợi mà thôi. Vậy nên lời tục mới có câu rằng : “con cá sảy là con cá lớn”.

Ông cử Đa là bậc thần thông biến hóa, sớm chơi Bắc Hải, tối về Thương Ngô, thì cũng chỉ nghe vậy mà thôi, chớ nào ai đã thấy mặt ông cử Đa?

Theo người ta nói, ông Nguyễn Ái Quốc là người tài bộ lắm, thiếu điều đi nửa từng trời, nhưng ổng ở đâu bên Berlin, Moscou hay là Quảng Châu chi đó, nào có ai gặp được ông mà coi thử ông ra làm sao.

Hoặc giả khi ông Cử Đa hay ông Nguyễn Ái Quốc về đây, ở tại Sài Gòn đây, rồi các ông cũng chẳng qua là hạng cá nhỏ như mình, chưa biết chừng.

Vì coi qua cái án “...... . .....”của Tòa đề hình Hà Nội xử mới rồi mà nhớ lại câu tục ngữ ấy.

Tòa kêu án cấm cố cho những người phạm có mặt, có ba hạng khác nhau : hạng 15 năm 1 người ; hạng 10 năm bảy người, hạng 5 năm 17 người. Lại có hai hạng tù khác nhau : hạng 5 năm 14 người, hạng 2 năm 11 người. Ngoài ra còn có 4 người được 5 năm tù án treo, và hai người được tha bổng.

Thế mà những người đi trốn bị xử khiếm diện, thì đều là mang án cấm cố cả, lại có người nhiều năm quá : 3 người bị cấm cố 20 năm, 1 người 15 năm, 2 người 10 năm, và một người 5 năm.

Trong những người bị xử khiếm diện đó ta thấy có hai điều đáng chú ý. Một là họ bị cấm cố hết thảy, chớ không bị tù, hay là được hưởng án treo, hoặc trắng án như những người có mặt. Hai là trong các hạng bị cấm cố ấy có ba người đến 20 năm.

Vậy thì những người vắng mặt đó đều là tay nguy hiểm thứ nhứt đối với chánh phủ hay sao?

Hay là những người có mặt đều khai trút cho những người vắng mặt, thành ra họ bị tội nặng?

(Tòa kiểm duyệt bỏ một đoạn)

Các lẽ ấy, nó nhằm vào cả lẽ nào thì mình không biết, mình chỉ biết rằng “con cá sẩy là con cá lớn”, thật lời tục nói không sai!

TÂN VIỆT

Thần chung, Sài Gòn, s. 141 (7 và 8.7.1929)