Ông Võ Liêm Sơn, cử nhơn chữ Hán, lại có bằng tốt nghiệp thành chung, làm giáo sư quốc văn và Hán văn tại trường Quốc học Huế, trước đây nhơn viết một cuốn Hài văn biếm nhẽ những thói xấu của quan lại mà đến bị triệt chức. Khi triệt ông Võ, người ta viện cớ rằng sao đã thân vi giáo học mà lại còn viết sách khôi hài?

Ô hay chưa? giáo sư là giáo sư ở trong nhà trường kia, chớ ngoài nhà trường thì ai được cấm ai? Chẳng thế thì sao bên Pháp lại có nhiều ông thầy giáo thờ đạo cộng sản? Mà thôi, đừng nói đâu xa vời làm chi, hỏi sao ông tấn sĩ Coulet, trong khi làm thầy giáo ở trường bổn quốc Sài Gòn, lại được viết cuốn sách nói về hội kín An Nam.....................................

.............................! Ở Trung kỳ hễ ai động chạm đến quan lại là khốn kia mà! Ở Trung kỳ người ta vẫn thi hành luật Gia Long kia mà!

Vậy nên vừa rồi quan toàn quyền Pasquier đã ký nghị định ngày 20 Fevrier bãi hẳn ông Võ Liêm Sơn về vườn.

Trong tờ bẩm của Hội đồng giới nghiêm (Conseil de discipline) có mấy câu rằng : “Si M. Vo Liem a pugarder sa place parmi les mandarins, il ne se serait pas tourné contre le mandarinat” nghĩa là : “phải chi ông Võ L.S. còn chen chúc được ở trong vòng quan lại, thì ổng đâu có trở mặt mà công kích quan trường”. Cái đó khỏi nói mà! Song há lại không thể nói trái lại rằng : bởi ông V.L.S. muốn công kích quan trường, nên chi ổng mới không thèm chen chúc trong vòng quan lại?... Lại còn câu nầy nữa : “Il a employé dans sa brochure un style obscur et alambiqué qui n’est compréhensible que pour ceux qui s’y connaissent”, nghĩa là : giọng văn của cuốn sách ông ta viết tối tăm mà quanh quẹo lắm, chỉ những người nào bị châm biếm ở trỏng thì mới hiểu được”.

Nếu văn viết ít người hiểu thì sách bán ít ai mua, cái đó là thiệt hại cho tác giả Võ Liêm Sơn hay là thiệt hại cho chánh phủ Trung kỳ? Thế nhưng chánh phủ Trung kỳ lại lấy điều đó mà bãi chức ông Võ Liêm Sơn.

Hèn chi người ta nói “muốn nhận nước chó thì bảo là chó rồ” cũng phải!...

© Copyright Lại Nguyên Ân 2006